|
||||||||
Opsomming
Hierdie ondersoek is daarop gemik om die proses te ontleed wat bydra tot die bereiking van die Afrika-vrede-en-sekuriteit-argitektuur (AVSA) se doelwit van vrede en sekuriteit. Die strategiese model van doelwitte-aksies-middele (DAM) wat deur Arthur F. Lykke, ’n afgetrede Amerikaanse weermagoffisier, ontwikkel is, word vir dié doeleindes aangewend. In Engels staan die model bekend as “ends-ways-means” (EWM). Die model is diep gewortel in die militêre denkrigtings van Amerikaanse offisiere en ontleders en is in die Golfoorlog van 1991 gebruik. Doelwitte word nagestreef deur die aanwending van aksies en middele. Dit bring ons by die navorsingsvraag: Op watter manier kan die drie elemente van die model van waarde wees om vrede en sekuriteit in Afrika op ’n strategiese vlak te ontleed? Eerstens word die DAM-model beskryf. Tweedens word ’n beskrywing van die AVSA-struktuur aangebied om agtergrond te bied. Derdens word ’n strategiese ontleding van twee aspekte, naamlik die teenwoordigheid van eksterne rolspelers en die middele wat besluitneming beïnvloed, gedoen. Vierdens toon die bevindinge dat die DAM-model gemengde resultate lewer in die ontleding van die AVSA se doelwit van vrede en sekuriteit. Die groot beperking is dat aksies ondoeltreffend is in die voorkoming van konflik en die skepping van blywende vrede en sekuriteit. Dit word gesien in die min sukses van bemiddeling, voorkomende diplomasie, versoening en ondersoek. Die diplomatieke middele lewer wel ’n bydrae tot die doelwit van vrede en sekuriteit. Eksterne rolspelers streef selfgesentreerde belange na en lewer ’n beperkte of geen bydrae tot die bereiking van vrede en sekuriteit nie.
Trefwoorde: Afrika-unie (AU); Afrika-vrede-en-sekuriteit-argitektuur (AVSA); doelwitte-aksies-middele-model (DAM); kollektiewe sekuriteit; strategiese ontleding
Abstract
The African Peace and Security Architecture (APSA): a strategic analysis utilising the ends-ways-means (EWM) model
To provide an operational dimension to the security provisions of the AU’s constitution, a system for support was created. This system is called the APSA and includes an early warning system, quick response time, conflict prevention, management and resolution. The APSA has two building blocks, namely the Common African Defence and Security Policy (CADSP) and the Peace and Security Council (PSC). To give effect to the functions and objectives of the PSC, three primary means were created, namely the Panel of the Wise (PoW), the Continental Early Warning System (CEWS), and the African Standby Force (ASF). The three means are central to the framework of the APSA and are supported by the African Union Peace Fund (AUPF) and the means set up by regions for the prevention and management of conflict.
This article aims to analyse the process that contributes to the achievement of the APSA’s goal of peace and security. The strategic model of EWM is used for these purposes. Goals are pursued through the use of actions and means. The question is: In what way can the three elements of the model contribute to peace and security? The main part of the research focuses on how external actors and the decision-making process in the AU contribute to this goal. A major finding is that actions are useful in preventing conflict in certain situations, but in general are ineffective in creating conditions for peace and security. Diplomatic means do present mixed results in achieving the goal of peace and security.
There are several strategic objectives set by the AU to pursue peace and security in Africa. These include the anticipation and prevention of conflict that may lead to genocide and crimes against humanity; the carrying out of peace missions and the creation of peace in post-conflict situations; the promotion of means of peace, security and stability between regions and the AU; the promotion of democratic practices and standards of good governance; the protection of the rule of law; and the facilitation of humanitarian assistance in armed conflicts and natural disasters.
This investigation focuses on two aspects that have the potential to advance or hinder the general defence and security interests of the African continent: the presence of external actors, and means that influence decision-making in the AU. The strategic objectives identified here are considered as coherent factors that influence the two aspects and are assessed in context. These aspects have consequences for the peace and security situation in two ways. External actors are linked to the security dimension of the APSA (other threats), while means that influence decision-making are linked to the peace dimension (war and conflict).
There are various means within the framework of the APSA that are used to achieve the goal of peace and security. The first one is the PSC, the standing decision-making organ of the AU for the prevention, management and resolution of conflicts. The second one is the PoW, a consultative body of the African Union, comprised of five appointed members who each serve a three-year term. Its mandate is to provide opinions to the PSC on issues relevant to conflict prevention, management, and resolution. The third one is ASF, an international, continental African, and multidisciplinary peacekeeping force with military, police and civilian contingents that acts under the direction of the African Union. Then there are economic sanctions and the AUPF, which are the primary means for support to operational peace and security activities in Africa.
There are two important actions in the protocol of the PSC to aid diplomatic means. The first is preventive diplomacy and the second is the creation of peace through goodwill, mediation and reconciliation. Preventive diplomacy seeks to resolve disputes before they turn into violence. Creating peace involves a ceasefire and agreement between the warring parties. Preventive diplomacy is central to the APSA’s premise that peace and security are necessary to bring stability and progress to Africa.
It has been claimed in recent years that the APSA lacks the capacity to solve security challenges in Africa. A noticeable problem is the presence of external actors who follow uneven methods to challenge the state-centred membership of the AU. Furthermore, the actors strive to protect their security interests in Africa that are contrary to internationally accepted models of conflict prevention, military intervention and resolution. Two external groups are identified, namely the Russian private military company (PMC) Wagner and Chinese security contractors (CSCs).
In countries where Wagner operates, the following actions are used: First, the group exploits the weak legal systems of countries where conflict is the order of the day, for example the Central African Republic (CAR), Mali and Niger. A second action is to undermine the sovereignty of countries where they are present. This means that host countries increasingly rely on Wagner to provide security, leading to a patron-client relationship. Third, the business model of Wagner is designed in such a way that the group operates only in countries where conflict or the potential for conflict exists.
In Africa, CSCs contribute to the APSA’s goal of peace and security in the following way. First, they cooperate with local security companies to recruit and train qualified personnel and guards. In the second place, they provide resources such as arms and ammunition to boost military diplomacy and scholarships and loans to undergo security training, and establish stronger security partnerships with local countries. A negative aspect is the undermining of host countries’ role as the provider of security and stability.
Decision-making in the PSC is important for formulating strategic objectives and determining what actions are needed to support the diplomatic means. If information is not available, the direction of the objectives can produce incomplete and incorrect results. Means of decision-making are important to reach consensus between countries on whether military intervention is necessary in a particular conflict situation, for example in the Democratic Republic of the Congo (DRC). The correct decision-making is beneficial not only for the deployment of troops in a region, but for the APSA’s overarching goal of peace and security. Wrong decisions can lead to the implementation of goals that prolong conflict and worsen the situation.
The summary indicates that means and actions used by the AU to pursue the goal of peace and security have mixed reactions for the application of the EWM-model. The PSC decision to suspend Mali from the AU after a coup that overthrew the government is an example where peace and security was set as the goal and transition to a new government the action.
The PoW acted as mediator in various African conflicts, for example in Kenya’s elections in the 2000s and advisory reports sent to the AU following the Arab Spring uprisings. The finding is that the PoW is a useful means to give value to the application of the EWM model.
The CEWS is indeed a means of sending early warnings for the detection of conflict to the PSC but has limited capacity to react quickly. It therefore contributes to a limited extent to the APSA’s goal of achieving peace and security on the continent and is not significant in adding value to the application of the EWM model.
The ASF is the means of the APSA that has so far made no contribution to attain peace and security. The main obstacle to implementing the ASF is the mobilisation of troops from the 55 states of Africa. This has negative consequences for the application of the EWM model. First, the PSC’s decision to respect the sovereignty of member states is an obstacle in the deployment of troops. The objective of peace and security cannot be carried out on a continental level, due to certain countries’ opposition to military intervention in the domestic affairs of member states. Second, there are questions as to whether the ASF can survive as a continental force, because regions see the deployment of regional response forces as a better option to prevent and resolve conflict and violence.
Findings about the role of the external actors are as follows. Wagner acts as a means to expand Russia’s strategic sphere of influence in areas of Africa and add no value to the application of the EWM model. CSCs act as a means to protect China’s economic interests on the African continent. The Chinese government does support the APSA and launches programs and actions to maintain and further expand the structure. China therefore directly contributes to Africa’s security and adds value to the application of the EWM model.
Keywords: African Peace and Security Architecture (APSA); African Union (AU); collective security; ends-ways-means (EWM) model; strategic analysis
1. Inleiding
Die sekuriteitsargitektuur in Afrika het in die laaste twee dekades geweldig ontwikkel. In die verlede het streeksorganisasies die meeste van hulle tyd daaraan afgestaan om oplossings vir konflikte te vind in plaas daarvan om voorkomend op te tree. Daar is ook nagelaat om konflikte vroegtydig stop te sit. Met die totstandkoming van die Afrika-unie (AU) in 2002 is die besluit geneem om ’n kontinentale kollektiewe sekuriteitsisteem te skep. Die sisteem is ontwikkel om oorloë en konflik deur middel van die gemeenskaplike optredes van Afrikalande te voorkom of te beëindig.
Die Organisasie vir Afrika-eenheid (OAE) se benadering om lidlande se soewereiniteit te respekteer word minder streng deur die AU gevolg. Die OAE was die voorganger van die AU. Die verskil is dat die AU beperkte inmenging in die huishoudelike sake van lidlande toelaat, byvoorbeeld in ernstige krisisse soos konflik, oorloë en menseregtevergrype. Dié verskuiwing verteenwoordig die globale neiging van state om soewereiniteit te balanseer met die verantwoordelikheid om burgers te beskerm (Welz 2013). ’n Nuwe grondwet is opgestel wat die beskerming van mense en menseregte as prioriteit beskou. Die beskerming van mense en menseregte word in hoofstuk 1 van die grondwet uiteengesit. Artikels 4–6 beskryf respek vir lewe, waardigheid, vryheid en veiligheid. Die beleid gee die AU die reg om in die huishoudelike sake van lidlande in te meng wanneer die regte misken word. Dit het ook aanleiding gegee tot die skepping van ’n nuwe Afrika-sekuriteitsargitektuur. Die raamwerk van die AVSA maak voorsiening vir militêre ingryping in die huishoudelike sake van ’n lidland indien menseregtevergrype gepleeg word en wanneer kwesbare dele van die bevolking in gevaar gestel word. Die begrip soewereiniteit word gedefinieer in terme van ’n staat se vermoë om haar burgers te beskerm. Dit sluit die kapasiteit van ’n staat om militêre hulpverlening te verskaf in (African Union 2023c; Bachmann 2011:8).
Ten einde ’n operasionele dimensie tot die sekuriteitsbepalings van die grondwet toe te voeg, het die AU ’n stelsel vir ondersteuning geskep. Dit sluit in ’n vroeëwaarskuwingstelsel, vinnige reaksietyd, konflikvoorkoming, bestuur en oplossing. Terselfdertyd is ’n stelsel ontwikkel wat kernelemente van streeksorganisasies in Afrika en die Verenigde Nasies (VN) se sekuriteitsargitektuur insluit. Internasionale rolspelers in die sekuriteitsbedryf dra ook by tot die sekuriteitsisteem (African Union 2024; Bachmann 2011:10–3).
Die AVSA het twee boustene, naamlik die Algemene Afrika-verdediging-en-sekuriteit-beleid (AAVSB) en die Vrede-en-sekuriteit-raad (VSR). Om uitvoering aan die funksies en doelwitte van die VSR te gee is drie primêre middele geskep, naamlik die Paneel van die Wyses (PvW), Die Kontinentale Vroeëwaarskuwingstelsel (KVWS), en die Afrika-bystandmag (ABM). Die drie middele is die kern van die organisatoriese struktuur van die AVSA en word ondersteun deur die Afrika-unie-vredesfonds (AUVF) en middele wat deur streke opgestel is vir die voorkoming en bestuur van konflik (African Union 2024; Engel en Porto 2010).
’n Kort beskrywing van elke afdeling volg hierna. Afdeling 2 beskryf die DAM-model. Afdeling 3 skets die organisatoriese struktuur van die AVSA. Hier word die doelwitte, aksies en middele van die AVSA beskryf. Die organisatoriese struktuur word grafies in figuur 1 voorgestel. Van die struikelblokke op die pad na vrede en sekuriteit word in besonderhede beskryf. Alhoewel van die inligting in afdeling 2 oorbodig blyk te wees, is dit nodig om konteks te verskaf vir die latere bespreking wat volg. Afdeling 4 ondersoek twee aspekte wat beskou word as bydraend of belemmerend tot die bereiking van vrede en sekuriteit. Dit is die teenwoordigheid van eksterne rolspelers en middele wat besluitneming beïnvloed. Die private militêre maatskappy (PMM) Wagner en Chinese sekuriteitskontrakteurs (CSK’s) word geïdentifiseer as eksterne rolspelers wat die proses van vrede en sekuriteit in Afrika beïnvloed. Waarom juis dié twee groepe? Omdat hulle doelwitte nastreef wat óf bydra tot die AVSA se hoofdoelwit van vrede en sekuriteit óf doelwitte nastreef wat selfgesentreerde sekuriteitsbelange bevorder. Die ontleding toon aan dat Wagner die strategiese doelwitte van Rusland in Afrika bevorder, terwyl CSK’s die belange van China in Afrika bevorder. Ten opsigte van die DAM-model lewer Wagner geen bydrae nie, terwyl CSK’s wel bydra deur middel van verskeie aksies vir die lewering van sekuriteit. Daar is egter ook ’n negatiewe gevolg wat in die afdeling ontleed word. Elke subafdeling in afdeling 4 word in ’n kort samevatting aan die hand van figuur 2 aangebied. Afdeling 5 is die gevolgtrekking en dui die belangrikste bevindinge van die artikel aan. Die DAM-model volg nie ’n spesifieke chronologiese patroon nie. Van belang is die verwysing na sekere konfliksituasies wat as empiriese bewyse dien. Die doel is om ’n breë konteks te skets vir die toepassing van die model.
2. Wat is die DAM-model?
In dié afdeling word ’n omskrywing van die DAM-model aangebied. Volgens Lykke (1998) is die DAM-model ’n omvattende proses wat die doelwitte, aksies en middele identifiseer wat ontwerp is om ’n sekere doelwit te bereik. Strategiese doelwitte is hoëvlak- en meetbare doelwitte wat die rigting aandui waarin ’n organisasie beweeg (African Union 2023a; Touray 2005:643). In terme van dié ondersoek skep dit ’n padkaart wat antwoorde verskaf vir die interne en eksterne bedreigings wat Afrika in die gesig staar. Strategiese ontleding verwys na die gebruik van doelwitte, aksies en middele om die vrede-en-sekuriteit-situasie onder die loep te neem. Aksies is die metodes en prosesse wat gebruik word om die doelwitte te bereik. In eenvoudige terme beantwoord aksies die vraag hoe om by die doelwit uit te kom. Middele gee rigting aan die aksies om by die doelwitte uit te kom. Die model vra drie vrae. Dit word hier in die konteks van die AVSA aangebied. Die eerste vraag is: Wat is die einddoelwit van die AVSA? Die einddoelwit van die AVSA is die skep van vrede en sekuriteit. Die tweede vraag is: Hoe kan die doelwit bereik word? Die doelwit kan bereik word deur die gebruik van sekere aksies, byvoorbeeld konflikvoorkoming, konflikbemiddeling, versoening, ontwapening, demobilisasie, rehabilitasie en herintegrasie. Die derde vraag is: Watter middele gee rigting aan die aksies om die doelwit te bereik? Die middele word in figuur 1 genoem. Die DAM-model skep ’n raamwerk waarbinne die funksies van die AVSA vereenvoudig word tot die aanwending van hulpbronne (aksies en middele). Die AVSA is ’n struktuur wat onder die administrasie en beheer van die AU val en doelwitte word in ’n strategiese konteks opgestel. Sien die volgende afdeling vir ’n verduideliking van strategiese doelwitte. Dié model is ontwikkel om rigting te gee aan die Amerikaanse weermag se strategiese doelwitte in die Golfoorlog van 1991. Lykke het middele ’n fundamentele element gemaak om by strategiese doelwitte uit te kom. Die diplomatieke middele en aksies van die AVSA is ook opgestel om rigting aan die bereiking van doelwitte te gee. Die uitgangspunt is dat enige doelwit bereik kan word indien genoegsame hulpbronne tot beskikking van die doelwit is. In hierdie artikel fokus die model slegs op die AVSA se oorhoofse doelwit van vrede en sekuriteit en nie op al die subdoelwitte wat vir spesifieke konfliksituasies geformuleer is nie. In wese dra die subdoelwitte almal by tot die bereiking van die oorhoofse doelwit en word dit in die konteks ontleed.
2.1 Waarom die DAM-model?
Die motivering vir die toepassing van die model word hier beskryf. Die model is gebaseer op die AVSA se strategiese doelwit van vrede en sekuriteit. Hier word nie ’n bespreking gebied van al die strategiese doelwitte wat deur die AU opgestel is om vrede en sekuriteit op die kontinent na te jaag nie. Sien afdeling 3.1 vir ’n opsomming van die strategiese doelwitte en die bedreigings wat aanleiding gee tot die opstel van die doelwitte. Volgens Jakobsen (2022:145–8) word ’n strategie se resultate gemeet aan die bereiking van doelwitte. Dieselfde skrywer merk op dat ’n strategie op twee fondamente berus. Die eerste is dat die strategie hulpbronne (aksies en middele) bevat om doelwitte na te streef, maar nie suksesvol is nie. Die tweede is dat die strategie die regte hulpbronne bevat om doelwitte na te streef en suksesvol is. Dit bring ons by die volgende vraag. Bevat die AVSA die regte hulpbronne om by te dra tot die doelwit van vrede en sekuriteit? Die argument is dat die hulpbronne wel bydra tot die bereiking van die doelwit en daarom dien as motivering vir die ondersoek. ’n Verdere motivering is dat die model met vrug deur die Amerikaanse Departement van Verdediging vir die formulering van militêre strategiese doelwitte gebruik word. In die lig hiervan kan die model ook in die Afrikakonteks toegepas word, omrede militêre en sekuriteitsdoelwitte onder die oorkoepelende veld van strategiese en sekuriteitstudies val en soortgelyke prosesse volg om doelwitte te bereik.
3. Oorsig en struktuur van die Afrika-vrede-en-sekuriteit-argitektuur (AVSA)
Die AVSA is ’n ingewikkelde sekuriteitstelsel wat afhanklik is van die insette van streeksorganisasies, die ideale en ambisies van Afrikane, en die ondersteuning van ’n verskeidenheid groepe en mense. Om al die prosesse in die AVSA te hanteer is ’n enorme taak. Die vier klassieke middele van diplomasie, militêr, inligting en ekonomie word gebruik om die doelwitte na te streef. Die diplomatieke middele word verdeel in die VSR en PVW, die militêr in die MPK en ABM, inligting in die KVWS en ekonomies in die AUVF. Sien figuur 1.
Die teenwoordigheid van humanitêre krisisse word kortliks beskryf om die model in praktyk voor te stel. Vlugtelingkrisisse ontstaan gewoonlik voor of na die uitbreek van ’n burgeroorlog of plaaslike militêre konflik. Die doelwit (“ends”) is om skuiling aan die vlugtelinge te gee, die aksies (“ways”) is om tente onder die vlugtelinge te versprei en die middele (“means”) is die gebruik van die weermag om die doelwit te bereik.
Image may be NSFW.
Clik here to view.
Figuur 1. ’n Organigram van die Afrika-vrede-en-sekuriteit-argitektuur (AVSA)
In Afrikaans verwerk en aangepas uit Geneva Graduate Institute (2019)
3.1 Doelwitte van die Afrika-vrede-en-sekuriteit-argitektuur (AVSA)
Doelwitte is die eindbestemming waarna die ondersoeker streef en beantwoord die vraag wat die strategie poog om te bereik. Die AAVSB en wat in Engels as die Common African Defence and Security Policy (CADSP) bekendstaan, is in wese ’n stel beginsels, doelwitte en instrumente wat vrede en sekuriteit in Afrika teweegbring.
Daar is verskeie strategiese doelwitte wat deur die AU opgestel is om vrede en sekuriteit in Afrika na te jaag. Dit is onder andere die voorspelling en voorkoming van konflik wat mag lei tot volksmoord en misdade teen die mensdom; die uitvoer van vredesendings en die skep van vrede in nakonfliksituasies; die bevordering van middele om vrede, sekuriteit en stabiliteit tussen streke en die AU te bewerkstellig; die bevordering van demokratiese praktyke en standaarde van goeie regering; die beskerming van die oppergesag van die reg; en die vergemakliking van humanitêre bystand in gewapende konflikte en natuurrampe. Die doelwitte word opgestel na aanleiding van sekere bedreigings wat geïdentifiseer is (African Union 2023a). Soos in die inleiding hier bo vermeld, fokus die ondersoek op slegs twee areas wat die potensiaal het om die algemene verdediging en sekuriteitsbelange van die Afrikakontinent te bevorder of te belemmer. Dit is die teenwoordigheid van eksterne rolspelers en middele wat besluitneming beïnvloed. Die strategiese doelwitte hier bo geïdentifiseer word as verbandhoudende faktore beskou wat die twee aspekte beïnvloed en word binne die konteks beoordeel.
Dié aspekte het op twee maniere gevolge vir die vrede-en-sekuriteit-situasie. Eksterne rolspelers word verbind met die sekuriteitsdimensie van die AVSA (ander bedreigings), terwyl middele wat besluitneming beïnvloed verbind word met die vredesdimensie (oorlog en konflik). Die aanhef van die AVSA identifiseer 31 verskillende bedreigings, waarvan die hoofbedreigings hier onder gelys word (Kuwali 2022).
a) Interstaatkonflik en -spanning (’n oorlog of konflik wat tussen twee verskillende state plaasvind)
- situasies wat die soewereiniteit, territoriale integriteit en onafhanklikheid van AU-lidlande ondermyn
- gebrek aan respek vir die beginsel van nie-inmenging in die interne sake van AU-lidlande.
b) Intrastaatkonflik en -spanning (’n oorlog of konflik wat binne ’n enkele staat plaasvind)
- die teenwoordigheid van ernstige misdrywe, volksmoord en misdade teen die mensdom
- staatsgrepe, die ongrondwetlike veranderinge van regerings, teenkanting teen die bevordering van demokrasie, die afwesigheid van die oppergesag van die reg, sosiale wanorde, en die miskenning van standaarde van goeie regering
- politieke, godsdienstige en etniese ekstremisme en xenofobie.
c) Onstabiele nakonfliksituasies
- Onvermoë om vrede in nakonfliksituasies te konsolideer weens die afwesigheid van doeltreffende en volledige nakonflikdemobilisering, ontwapening en herintegrasie. Daar is ook ’n afwesigheid van volhoubare nakonflikrehabilitasie en -rekonstruksieprosesse.
d) Ander bedreigings
- die nood van vlugtelinge en misplaaste persone en die onveiligheid wat hulle teenwoordigheid veroorsaak
- die onwettige proliferasie, sirkulasie en smokkelary van ligte wapens
- die onvermoë, gebrek of onwilligheid om omgewingsbewaringsprogramme in werking te stel
- gewelds- en ander misdade, insluitende georganiseerde misdaad en smokkel van verbode goedere
- mensehandel, dwelmsmokkelary en geldwassery. (African Union 2024b)
3.2 Diplomatieke middele
Daar is verskeie middele binne die raamwerk van die AVSA wat gebruik word om die doelwitte van die AVSA te bereik. Die middele word in subafdelings 3.2.1 tot 3.2.8 beskryf. Samewerking tussen die AU wat die verantwoordelikheid het om vrede, sekuriteit en stabiliteit te bevorder en die streeksorganisasies se middele om konflik te voorkom, te bestuur en op te los is van wesentlike belang om gesamentlike doelwitte te bereik. Samewerking tussen die VSR en ander AU-organe, soos die Pan-Afrikaanse Parlement en die Afrikakommissie vir Menseregte asook burgerlike organisasies is ewe noodsaaklik vir die bevordering van vrede, sekuriteit en stabiliteit. Verder maak die protokol van die VSR voorsiening vir vennootskappe tussen die AU, die VN en ander toepaslike internasionale rolspelers (Kuwali 2022).
3.2.1 Die Vrede-en-sekuriteit-raad (VSR)
Die VSR is die sentrale diplomatieke middel van die AVSA. Dit is die skakelpunt met internasionale organisasies soos die Veiligheidsraad van die VN en die Politieke en Sekuriteitskomitee van die EU (African Union 2023a). Die VSR word aangedryf deur diplomatieke inisiatiewe wat nodig is om situasies van potensiële en werklike konflik te ontlont. Elke konfliksituasie word na aanleiding van die aard en oorsaak daarvan hanteer. Dit geskied deur middel van gesamentlike tussenkoms van die raad, deur die voorsitter van die raad, die PvW en in samewerking met streeksorganisasies (African Union 2023b).
Die VSR mag ook besluit om liggame te skep wat ondersteuning verskaf. Dit sluit in ad hoc-komitees vir bemiddeling, konsiliasie en versoening (African Union 2023b). Die VSR tree vinniger op om sekuriteitskwessies te hanteer as die Algemene Vergadering van die AU en sanksies en streeksdiplomasie word gebruik om geskille op te los. Dit is in teenstelling met die AU se benadering van nie-inmenging in die plaaslike aangeleenthede van lidlande (Kuwali 2022).
Die VSR se besluitneming het in die verlede gefokus op konflikbestuur en die oplos van geskille, maar daar is tans ’n skuif na die voorkoming van konflik. Eersgenoemde was die gevolg van onvoldoende kapasiteit, die intensiteit van die konflik en ’n gebrek aan politieke wil van die leierskapstruktuur. Dit beteken dat politieke mededinging en ’n botsing van belange tussen rolspelers die bestuur en oplos van konflik negatief beïnvloed. Konsensus bly steeds die norm waarvolgens alle besluite geneem word, maar dit is ’n tydrowende proses. Deur konsensus te institusionaliseer, verkry lidlande met ’n strategiese belang in ’n spesifieke konflik die geleentheid om tussenkoms in die konflik te blokkeer (Williams 2016).
3.2.2 Die diplomatieke rol van die AU-kommissie
Die AU-kommissie speel ’n belangrike rol in die AVSA. Die voorsitter van die AU-kommissie, in samewerking met die VSR en al die belanghebbende partye in die konflik, beskik oor uitvoerende gesag om nodige stappe te neem wat konflik kan voorkom, bestuur en oplos. Verder mag die voorsitter sy/haar diskresie gebruik om spesiale gesante aan te stel wat diplomatieke oplossings vir die konflik nastreef (Makinda, Okumu en Mickler 2016:25).
Die AU-kommissie is die hoof- operasionele instrument wat bemiddeling tussen strydende groepe in ’n konflik aanmoedig. Die Kommissie implementeer intervensies wat bemiddeling bevorder deur middel van spesiale gesante met die ondersteuning van die Konflikbestuurdirektoraat van die Kommissie (Kuwali 2022).
3.2.3 Die Paneel van die Wyses (PvW)
Die PvW het tot stand gekom omdat daar ’n behoefte ontstaan het om self oplossings vir Afrika se konflikte te vind en nie op buitelandse tussenkoms staat te maak nie. Afrikane se tradisionele waardes en geloof dat die wysheid en kennis van die ouer geslag kan bydra tot vrede en veiligheid het gehelp met die skepping van die paneel. Binne streeksorganisasies word soortgelyke panele geskep om oplossings vir kwessies binne die streek te vind. Die PvW het die diplomatieke gesag om by krisisse in te meng. Dié inmenging geskied deur middel van kanale van kommunikasie tussen die AU en die partye wat in ’n geskil betrokke is, deur middel van feitesendings, pendeldiplomasie (“shuttle diplomacy”), die aanmoediging van politieke oplossings, pogings om te versoen, en bemiddeling en advies. Elke jaar word tot soveel as drie konfliksituasies ontlont.
Die PvW het in Desember 2007 operasioneel geraak en vergader drie maal per jaar om kwessies rondom konflikvoorkoming, -bestuur en -oplossing te bespreek. Die paneel kan ook meer kere per jaar vergader afhangende van die noodsaaklikheid daarvan. Vergaderings van die PvW fokus op drie temas: die eerste is verkiesings in konflikareas, die tweede is om niestrafregtelike maatreëls, geregtigheid en nasionale versoening te gebruik om konflik op te los, en die derde is om na die lot van vroue en kinders om te sien en vergrype te voorkom. Die PvW onderneem om diplomasie as voorkomingsmaatreël te gebruik en beraadslaag met verskeie lande en streke om die krisisse te ontlont (Murithi en Mwaura 2010:80).
Die PvW is nie deel van die AU-kommissie se struktuur nie en ontvang daarom geen fondse uit die AU se algemene begroting nie. Al die aktiwiteite van die PvW en van die sekretariaat word deur vennote befonds. Dit is ’n nievolhoubare situasie wat die aktiwiteite van die PvW strem. Volgens Murithi en Mwaura (2010:82) word die PvW aangevul deur personeel wat ondersteuning bied vir pogings tot bemiddeling asook politieke beamptes wat ervaring het in bilaterale en multilaterale onderhandelinge.
Daar is verskeie struikelblokke wat in die PvW se pad staan. Eerstens is dit belangrik dat die PvW in die strukture van die AVSA opgeneem word. Dit sal die voortbestaan en doeltreffendheid van die liggaam verseker. Tweedens is dit nodig dat die aktiwiteite van die PvW gemonitor en gekoördineer word vir beter dienslewering en om insinking te voorkom. Derdens moet daar vasgestel word in watter fase van die diplomatieke proses die PvW se mandaat uitgevoer kan word. Hier word verwys na die verband tussen die voorkoming van konflik, die bewaring van vrede nadat die konflik toegeneem het en die handhawing van vrede na die sluiting van vredesooreenkomste (Murithi en Mwaura 2010:90). Die PvW het die potensiaal om die mees innoverende en doeltreffende diplomatieke liggaam in die AVSA te wees. Die liggaam is geskep om al die kulture van Afrika te verteenwoordig en behoort nie deur die politieke oorwegings van die AU-kommissie en die VSR ingeperk te word nie. Die paneel is veronderstel om op gereelde grondslag met die VSR en streeksorganisasies te vergader, maar dit gebeur selde. Pogings om te koördineer word ook beperk deurdat die lede van die paneel nie in Addis Abeba gehuisves is nie. Verder is die beperkte begroting wat deur die AU se Kommissie goedgekeur word ’n probleem. Die paneel het politieke outonomie en onafhanklikheid nodig om stres te verminder en strukturele probleme te oorkom. Dit is binne die bevoegdheid van die PvW om krisisse te hanteer sonder die inmenging van die VSR. Laastens kan die KVWS ook meer inligting aan die paneel verskaf om voorkomende strategieë te ontwikkel (Woldemichael 2022).
3.2.4 Militêre middele
Artikel 13 van die AU se grondwet maak voorsiening vir twee militêre middele wat help om strategiese doelwitte te bereik. Dit is vredesendings en militêre inmenging. Sowel vredesendings as militêre inmenging fokus op interne bedreigings.
Deelname aan humanitêre hulpverlening en die hantering van omgewingsrampe is nie deel van ABM se operasionele mandaat nie. In die algemeen beskou het weermagte in Afrika die militêre vermoëns om hulp te verleen in die geval van omgewingsrampe. Daar is in die meeste gevalle wel die nodige logistieke ondersteuning en die vermoë om vinnig te ontplooi (Vrey en Mandrup 2019).
Militêre inmenging is ’n kwessie van groot belang en word gereeld in vergaderings van die AVSA bespreek. Die grondwet van die AU stel dit duidelik dat daar ingemeng mag word in die huishoudelike sake van ’n lidland indien grootskaalse misdrywe gepleeg word. Dit sluit in oorlogsmisdade, etniese suiwering en misdade teen die mensdom (Karbo en Murithi 2018). ’n Probleem wat die AU ervaar, is die politieke wilskrag van lidlande om militêre inmenging te gebruik en nie die wettige gevolge daarvan in ag te neem nie. Die Veiligheidsraad van die VN sit met dieselfde probleem (Karbo en Murithi 2018).
3.2.5 Die Afrika-bystandmag (ABM)
Die ABM het in 2003 ontstaan as ’n multidissiplinêre bystandmag bestaande uit soldate, burgerlikes en lede van die polisie. Die mag word gekoördineer deur die agt ekonomiese gemeenskappe wat vir die vyf streke in Afrika opgestel is. Die vyf streke is Noord-Afrika, Wes-Afrika, Oos-Afrika, Sentraal-Afrika en Suidelike Afrika en die agt ekonomiese streeksgroeperings is (Africa Regional Integration Index 2024):
- Die Arabiese Maghreb-unie (UMA)
- Gemeenskapsmark vir Oos- en Suidelike Afrika (COMESA)
- Die Gemeenskap van Sahel-Sahara-state (CEN-SAD)
- Die Oos-Afrika-gemeenskap (EAC)
- Die Ekonomiese Gemeenskap van Sentraal-Afrika-lande (ECCAS)
- Die Ekonomiese Gemeenskap van Wes-Afrika-lande (ECOWAS)
- Die Interregeringsoutoriteit van Ontwikkeling (IGAD)
- Die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap (SAOG).
Dit is verder die oogmerk van die VSR om die ABM by te staan in vredesendings. Die ABM is die primêre militêre middel vir die implementering van besluite wat deur die VSR geneem word. Die mag bestaan uit militêre brigades wat afkomstig is van die vyf streke in Afrika. Die brigades word ondersteun deur polisiekontingente en ander kapasiteite vir militêre ingryping. Die kapasiteite word verdeel in funksies wat fokus op die insameling van openbare mening, die beskerming van menseregte en humanitêre hulpverlening. Dan is daar ook ondersteunende funksies wat finansiële bestuur, logistiek en bestuur van personeel insluit (African Union: Peace and Security Department 2022).
Volgens Bachmann (Tchie en Ndubuisi 2022) is daar heelwat struikelblokke in die pad van die ABM om as ’n stabiliseringsmag op te tree. Die AU en streeksweermagte beskik nie oor die kapasiteit om vir optredes in konflikareas te beplan nie; die polisie en burgerlike eenhede van die ABM is swak toegerus om weermageenhede by te staan; daar is ’n gebrek aan kommunikasie tussen lede van verskillende militêre eenhede; administratiewe, finansiële en menslikehulpbronnebestuur is nie voldoende om die taak op hande aan te pak nie; en Afrikaweermagte steun te swaar op logistieke en finansiële hulp van buitelandse rolspelers.
Ten spyte van hulpbronne en mannekrag wat in die afgelope 20 jaar in die ABS belê is, is daar steeds probleme met die ontplooiing van die mag. Dit word toegeskryf aan die besluitnemingsproses binne die AU wat magtiging vir ontplooiings moet verleen en die afwesigheid van genoegsame en volhoubare fondse. Dan is daar natuurlik ook die basiese administratiewe, kommunikasie en logistieke probleme wat die implementering van die mag kniehalter. Te veel steun word ook op die Europese Unie (EU) geplaas vir opleiding en finansiële ondersteuning. Daar word met ander woorde nog grootliks op buitelandse hulpverlening staatgemaak (Institute for Security Studies 2024).
Die kapasiteit van elke streek om troepe en logistieke ondersteuning vinnig en doeltreffend gereed te kry, verskil van mekaar. As voorbeeld word genoem dat die kapasiteit van die Noord-Afrika-brigade (NASBRIG) en dié van die Oos-Afrika-brigade (EASBRIG) verskil ten opsigte van finansiële ondersteuning en militêre opleiding en paraatheid. In die beginjare van NASBRIG was die militêre strukture van dié bystandmag swakker ontwikkel as gevolg van geen vorige samewerking tussen lande in die streek nie. Dit het dit moeilik gemaak om te voldoen aan die vereistes wat deur die bevelstruktuur van die mag aan ledestate gestel was (Apuuli 2013:63–88). Tydens ’n werksessie van NASBRIG wat in 2023 gehou is, het die minister van Algerië, Generaal Saïd Chanegriha bevestig dat die kapasiteit van lande in die streek om bystand in die geval van konflik te verleen aansienlik verbeter het. Kanale vir kommunikasie om militêre kennis en vaardighede tussen lidlande vinnig en doeltreffend uit te ruil is geskep. Die bystandmag se konflikvoorkomingsprogramme en strategieë vir hulpverlening is ’n verdere stap om samewerking te vergemaklik. Daar is ook opinies gedeel oor die aanwending van hulpbronne om sekuriteit in die streek op te skerp, onder andere oorgrensbeheer en uitgebreide patrollies in konflikareas, soos die Sahel en Maghreb (Ministry of National Defence 2023).
Burgerlike en polisie-eenhede in ’n hele aantal van die streke is nog onderontwikkeld. Burgerlike komponente is noodsaaklik om ondersteuning aan vredesendings te verskaf, veral in die aanbied van personeel en die verskaffing van inligting. Hulle tree dus op as informante en verskaf inligting oor die posisies van vyandige troepe en ook waar moontlike geografiese versperrings mag wees. Teen die einde van 2020 was daar nog geen memorandums van verstandhouding (MvV) tussen streke en die ABM om troepe te ontplooi, gesluit nie. Sonder die MvV kan geen wettige dokumente vir die ontplooiing van troepe tussen die AU en streeksbevelvoerders opgestel word nie (Tchie en Ndubuisi 2022).
Tradisionele waardes en kultuur is ’n struikelblok in die pad van vooruitgang. Afrikane is gewoond aan buitelandse hulpverlening wat hulle in ’n gemaksone plaas. Dit is ’n spel waar die welwillendheid van eksterne donateurs misbruik word en plaaslike bydraes tot ’n minimum beperk word (Cilliers en Potgieter 2010).
Die logiese gevolg van die optredes is groter afhanklikheid van buitelandse rolspelers en minder toewyding van Afrikalande self. Al die voorafgaande faktore is struikelblokke op die pad van ontwikkeling. Uit die aard van die saak is finansiële bydraes belangrik om Afrika te help ontwikkel. Dit is egter nodig dat die AU en verskillende streeksorganisasies eienaarskap van plaaslike probleme opneem en buitelandse hulpverlening verantwoordelik bestuur. Afrika se probleme kan nie deur die buiteland opgelos word nie (Cilliers en Potgieter 2010).
In 2022 is die besluit deur sewe Oos-Afrikalande geneem om ’n streeksmag saam te stel. Die mag sou verantwoordelik wees daarvoor om stabiliteit in die DRK te bring. Die land word reeds vir etlike jare deur burgeroorloë geteister. Die eerste Kongolese burgeroorlog het in 1996 uitgebreek en geweld het sedertdien nog nie opgehou nie (France 24 2023).
Die streeksmag is nie die eerste ad hoc-koalisie wat ontplooi is in geweldsgeteisterde Afrikalande nie. In 2021 het Rwanda en die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap (SAOG) twee aparte sendings na die noorde van Mosambiek gestuur om die insypeling van rebelle te beveg. Die AU het die sending in Mosambiek bekragtig, maar eers nadat die vredesending op ’n buitengewone vergadering van SAOG-staatshoofde goedgekeur is. Die vergadering het plaasgevind op 2 Januarie 2022 in die hoofstad van Malawi, Lilongwe. Die SAOG se missie in Mosambiek staan bekend as SAMIM en is ’n aktiewe vredesending in die Cabo Delgado-provinsie. Die mandaat van die vredesending is om die regering van Mosambiek te help om Moslem-insypeling van die Islamitiese Staat te beveg (France 24 2023).
Soortgelyke ooreenkomste sluit in die groep van vyf se gesamentlike mag in die Sahel. Die groep bestaan uit Burkina Faso, Tsjad, Mali, Mauritanië en Niger en is onafhanklik van die AU. Die doelwit van die groep is om ’n institusionele raamwerk tussen die lidlande te verskaf wat ontwikkeling en sekuriteit in die Sahel kan aanmoedig (Security Council Report 2024). Daar is ook die multinasionale taakmag teen Boko Haram en die AU se streeksmag teen die Lord’s Resistance Army in Uganda. Nie een van die ontplooiings tree egter op in ooreenstemming met die aanvanklike doelwit waarvoor die ABM geskep is nie. Die ontplooiings volg geen spesifieke mandate, tydsraamwerke en konflikbestuursmaatreëls nie. Dit laat die vraag ontstaan of die ABM nog tersaaklik in die huidige vrede-en-sekuriteit-klimaat in Afrika is (Vrey en Mandrup 2019).
Daar is verskeie struikelblokke in die ABM se pad. In 2013 is die Afrika-kapasiteit vir Onmiddellike Reaksie tot ’n Krisis geskep (ACIRC). Dié reaksie-eenheid is geskep as ’n tydelike mag om in te gryp totdat die ABM gereed sou wees om self aksie te neem. Die ACIRC is aan die einde van die dag nooit ontplooi nie. Die AU het toe in 2019 besluit om ACIRC in die raamwerk van die ABM te integreer.
Politieke probleme is ’n verdere hindernis wat verhoed dat die ABS funksioneel kan raak. Lande voorsien nie genoeg hulpbronne nie en daar is swak koördinasie tussen die AU en streeksgroeperinge. ’n Afwesigheid van konsensus en harmonie tussen politieke rolspelers vertraag die proses om die ABM in werking te stel (De Coning en Tchie 2024).
Die ABM se raamwerk maak nie voorsiening vir die voorkoming en oplossing van Islamitiese ekstremisme en ander gewelddadige aanvalle nie. Die probleem is toe te skryf aan streeksgroeperinge se misbruik van mag wat besluite ten opsigte van vrede en veligheidskwessies beïnvloed. Dit laat ’n gaping tussen die rolle en verantwoordelikhede van die AU en lande in die streke. Streke verkies om eerder hulle eie reaksiemagte saam te stel as om troepe tot die ABM by te dra (African Union: Peace and Security Department 2022).
Die vyf streeksmagte wat deur die AU goedgekeur is verleen legitimiteit aan die ABM om vrede en sekuriteit op die kontinent na te jaag. Dit is daarom steeds ’n belangrike militêre middel om die doelwitte van die AVSA te realiseer. Die struikelblokke wat in die laaste 20 jaar die lig gesien het, is egter ’n probleem in die praktiese uitvoerbaarheid van die doelwit. Sien die redes aangevoer in die paragrawe hier bo. Die AU het in die laaste 13 jaar verskeie reaksiemagte goedgekeur. Dit sluit in die inisiatief vir die uitwissing van die Lord’s Resistance Army in 2011, die multinasionale taakmag teen Boko Haram in Tsjad in 2015, en die gesamentlike operasie in die Sahel-streek in 2017. Laasgenoemde twee magte is steeds operasioneel. ’n Nuwe reaksiemag word in Wes-Afrika beplan waar lidlande van die Akkra-inisiatief (Benin, Burkina Faso, Ivoorkus, Ghana en Togo) ingestem het om ’n multinasionale taakmag saam te stel. Die mag se doelwit sal wees om terrorisme en transnasionale georganiseerde misdaad te bekamp. ’n Belangrike rede vir die totstandkoming van ad hoc-reaksiemagte wat verskil van die AU se vyf streeksmagte is die konteksspesifieke aard waarin die magte optree. Dit beteken die magte kan binne en buite die grense van ’n land optree. Hulle kan met ander woorde in die streek optree. Die ABM kan slegs binne die grense van ’n land optree (De Coning en Tchie 2024).
In werklikheid is ad hoc-reaksiemagte beter georganiseerd om Afrika se dodelike gewapende groepe te hanteer. Dié reaksiemagte kan binne ’n kort tydperk mobiliseer om gewelddadige ekstremisme en ander komplekse bedreigings hok te slaan. Die AVSA maak nie voorsiening vir die reaksietyd nie. Die ABM se gebrek aan mobilisasie van reaksiemagte dui op ’n groter probleem wat binne die organisasie bestaan. Dit is grootliks toe te skryf aan die beginsels van filialiteit (“subsidiarity”) en soewereiniteit. Filialiteit erken die reg van streeksorganisasies om in die huishoudelike sake van lidlande in te meng, veral die reg om vrede en sekuriteit te handhaaf. Soewereiniteit beteken dat onafhanklike state die reg het om hulle eie huishoudelike sake te hanteer, sonder die inmenging van eksterne rolspelers. Die AU se onvermoë om reaksiemagte te mobiliseer is ’n direkte gevolg van streke en die AU se teenstrydige interpretasies van die twee beginsels (Handy en Djilo 2023).
Die oproep is daar van leiers in Afrika om ’n meer realistiese benadering te volg. Dié benadering moet kyk na nuwe destabiliserende faktore soos terrorisme, transnasionale misdaad en ongrondwetlike veranderinge van outokratiese regerings. Die invloed wat dit op die soewereine status van lande het om vrede en sekuriteit in hulle eie streke te skep, moet ondersoek word. Dit sal bydra tot die daarstelling van ’n nuwe vrede-en-sekuriteit-argitektuur in Afrika. Handy en Djilo (2023) stem saam dat AU se bestaande middele om vrede en sekuriteit te handhaaf problematies is. Die probleem word vererger deurdat regerings weier om eksterne hulp vir die oplossing van die probleme te aanvaar.
3.2.6 Die Kontinentale Vroeëwaarskuwingstelsel (KVWS)
Die KVWS is een van die AVSA se hoofmiddele. ’n Onlangse verslag dui aan dat daar merkbare vordering gemaak word in die KVWS se vermoë om betroubare en bygewerkte inligting ten opsigte van potensiële en werklike nakonfliksituasies te bied (Amani Africa 2023a). Dieselfde verslag identifiseer egter drie tekortkominge wat die KVWS se vermoë om suksesvol te funksioneer in die wiele ry. Die eerste is dat die verskillende streke se vroeëwaarskuwingstelsels nie op dieselfde vlak funksioneer nie. Dit belemmer die inwerkingstelling van die KVWS op ’n hoër vlak. ECOWAS en IGAD se insameling van inligting en verslaggewing op kontinentale vlak is gevorderd. In COMESA en die EAC skiet die ontwikkeling egter tekort. In die meeste van die ander streke word vordering gemaak en is beleidsraamwerke, spesifieke begrippe en benaderings tot vroeë waarskuwings in werking gestel (Amani Africa 2023a).
’n Tweede probleem wat ervaar word, is die finansiële beperkinge om die krisisbeheersentrums van elke streek met die AU se algemene situasiekamer te verbind. Daar is ’n tekort aan personeel in die AU se situasiekamer en in die situasiekamers van elke streek. Dit is ook nodig om personeel se vermoë om krisisse te ontleed te verbeter. Sonder die opskerping van personeel se waarneming en moniteringsvermoëns is dit onwaarskynlik dat die vroeëwaarskuwingstelsels doeltreffend gaan wees (Amani Africa 2023b).
Pogings om verhoudinge met senior bestuurders en politieke besluitnemers in streke te verbeter is problematies. Dit is grootliks die gevolg van swak koördinasie en samewerking tussen al die betrokke rolspelers. Dit is verder nodig om vennootskappe met internasionale organisasies te sluit ten einde buitelandse kennis en ervaring op te doen. Die AU behaal ook min sukses om plaaslike gemeenskappe bewus te maak van sekuriteit in hulle omgewings en die skep van stabiliteit. Dié faktore is alles beperkinge in die doeltreffende funksionering van vroeëwaarskuwingstelsels (Handy en Djilo 2023).
’n Derde probleem wat ervaar word, is die gebrek aan finansiële ondersteuning. In die algemeen word finansiële bydraes gemaak om die KVWS te laat funksioneer. Die probleem is egter dat vennote slegs een of twee organisasies vooropstel in plaas daarvan om ondersteuning oor die hele kontinent te werf (International Monetary Fund 2023).
Al dié kwessies is belangrik en behoort onder die loep geneem te word. Sekere van die kwessies is organisatories van aard, byvoorbeeld skakeling tussen die AU en streeksorganisasies, menslikehulpbronvoorsiening, tegniese ondersteuning en die finansiële lewensvatbaarheid van die stelsel. Die sentrale rol van die KVWS is om besluitnemers in die AU in so ’n mate te beïnvloed dat strategieë ontwikkel word. Verder is dit belangrik om rolspelers buite die AU te nader vir fondse, idees en planne vir ontwikkeling. Die KVWS is ’n oop stelsel en aanvaar insette van alle rolspelers wat tot die ontwikkeling van die stelsel wil bydra. Sonder skakeling met burgerlike organisasies, wat nieregeringsorganisasies (NRO’s), die media, die akademie en dinkskrums insluit, is die vloei van inligting beperk en slegs gedeeltelik beskikbaar. Dit verhinder die fasilitering van tydige en doeltreffende reaksie tot konflik- en krisissituasies in Afrika.
3.2.7 Ekonomiese middele
Die AU het die mag om ekonomiese sanksies op lidlande af te dwing. Artikel 23 van die AU se handves bepaal dat lidlande wat versuim om gehoor te gee aan die besluite en beleidsdokumente van die organisasie, onderhewig aan sanksies is. Voorbeelde van sanksies is die weiering van die AU om vervoer- en kommunikasiestelsels aan lidlande beskikbaar te stel, politieke en ekonomiese dwangmaatreëls, en die opskorting van lidmaatskap. Die besluit om sanksies teen lidlande in te stel berus op besluite wat deur die Algemene Vergadering geneem word (Karbo en Murithi 2018). Reël 37 van die Reëls en Prosedures van die Algemene Vergadering stel dit dat ekonomiese sanksies teen lidlande ingestel mag word indien grondwetlike vereistes soos die handhawing van handelsreëls tussen lidlande verbreek word.
Verder is daar drie situasies wat sanksies teen lidlande regverdig. Die eerste is die versuim om lidmaatskap en agterstallige fooie te betaal, die tweede is die versuim om die reëls en beleid van die AU na te kom en die derde is ongrondwetlike veranderinge in lidlande se vorme van regering. Al die situasies sluit sanksies in wat wissel van die weerhouding van fondse vir ekonomiese ontwikkeling en beperkinge op die vrye vloei van goedere en dienste. Die AU het reeds ekonomiese sanksies teen Togo, die Comore-eilande, Mauritanië, Guinee, Niger en Madagaskar ingestel (Karbo en Murithi 2018).
Ten einde die kapasiteit van die AU te verhoog is ’n staande komitee vir sanksies in die VSR geskep. Die komitee is die taak opgelê om lidlande wat hulle aan oortredings skuldig maak aan die VSR te rapporteer. Die VSR en ander wetlik verkose liggame in die AU neem dan gepaste stappe om die lidlande te straf. Van die strafmaatreëls sluit in ’n verbod op oorsese reise deur politici en regeringsamptenare, die bevriesing van bates en die ontkenning van visums vir oorsese reise (Kuwali 2022).
Ekonomiese sanksies vervul ’n belangrike rol in die bestuur van interne bedreigings in Afrika. Dit is egter te betwyfel of die AU wel die kapasiteit het om sanksies op ’n doeltreffende wyse teen lidlande in te stel. ’n Onlangse verslag van die voorsitter van die AU dui aan dat die Veiligheidsraad van die VN meer ondersteuning moet verleen om die AU se sanksies teen lidlande bindend te maak. Dit is nie genoeg om lidlande se lidmaatskap slegs op te skort sonder die inwerkingstelling van ekonomiese sanksies teen die betrokke regime en skuldige partye nie. Verder is daar twee kwessies wat ook aandag verlang. Die eerste is van tegniese aard en dui op die ontwerp en infrastruktuur van die sanksieregime, en die tweede is die politieke wil om vinnig en doeltreffend teen oortreders op te tree (Amani Africa 2023b).
3.2.8 Die Afrika-unie-vredesfonds (AUVF)
Die AUVF is een van die AVSA se finansiële middele wat fondse beskikbaar stel vir die skep van vrede. Dit is nie ’n ekonomiese middel wat gebruik word om sanksies en ander strafmaatreëls teen lidlande toe te pas nie. Die AUVF se finansiële bewilligings is afkomstig van vier bronne, naamlik die algemene begroting van die AU, vrywillige skenkings deur lidlande, bydraes deur nielidlande, en geldelike bydraes. Wat die bydrae van AU-lidlande betref, word slegs 12% van die AU se jaarlikse begroting aan die fonds toegeken (Olander 2021).
Die versuim van lidlande om bydraes konsekwent te betaal het tot gevolg dat vredesendings nie altyd befonds word nie. In die vroeë jare van die fonds se bestaan het die balansstaat ’n negatiewe bedrag gewys. Tussen 2004 en 2010 was slegs 1,9% van die fonds se bydraes afkomstig van lidlande. Die res is deur eksterne vennote en donateurs voorsien. Die EU is steeds die fonds se grootste eksterne vennoot. Die fonds het sedert 2017 die grootste bydraes van lidlande ontvang (tans meer as VSA$55,9 miljard). Dit is bereken sedert die bestaan van die fonds in 1993 (European Court of Auditors 2018; Institute for Security Studies 2023).
Die AU het in die afgelope paar jaar voorgestel dat die voorsitter van die kommissie groter pogings moet aanwend om fondse vir vredesendings beskikbaar te stel. Die fondse moet van binne die AU en van eksterne donateurs kom. Die verslag benadruk verder dat lidlande groter pogings moet aanwend om tot vredesendings by te dra en dat hulle gereeld finansiële bydraes maak. Indien lidlande hulle finansiële verpligtinge nakom, sal dit nie vir die AU nodig wees om afhanklik van eksterne donateurs te wees nie. Die volhoubaarheid en eienaarskap van die AVSA kan dan gewaarborg word (Döring, Engel, Gelot en Herpolsheimer 2020).
3.3 Aksies wat rigting aan die diplomatieke middele van die AVSA gee
In die protokol van die VSR is daar twee belangrike aksies om diplomatieke middele aan te help. Dit word in Artikel 6 van die protokol saamgevat. Die eerste is voorkomende diplomasie en die tweede is die skepping van vrede deur middel van welwillendheid, bemiddeling en versoening. Voorkomende diplomasie streef daarna om geskille op te los voordat dit in geweld ontaard. Die skep van vrede het ten doel om ’n wapenstilstand en ooreenkoms tussen die strydende partye te bewerkstellig. Voorkomende diplomasie staan sentraal tot die AVSA se uitgangspunt dat vrede en sekuriteit nodig is om stabiliteit en vooruitgang na Afrika te bring (Amani Africa 2023a).
Leiers in Afrika beskou voorkomende diplomasie as belangrik vir die handhawing van vrede. Die voormalige Suid-Afrikaanse president Jacob Zuma het by geleentheid verklaar dat voorkomende diplomasie meer koste-effektief is as die ontplooiing van soldate vir vredesendings. Dit is daarom noodsaaklik dat die inisiatiewe van die AU en streeksorganisasies om vrede te bewerkstellig ernstig opgeneem word (Zuma 2011:6). Die AU se voorkomende diplomasie is ’n uiters belangrike aksie om konflik en geweld in Afrika te voorkom. Dit is egter die taak van die AU om strydende partye nader aan die onderhandelingstafel te bring en as bemiddelaar op te tree en nie slegs ondersteunende funksies te vervul nie (Prah 2023).
Dit is egter steeds nodig dat bemiddeling binne die raamwerk van ’n organisatoriese struktuur plaasvind. Dit beteken dat daar bepaalde riglyne is wat gevolg moet word om die bemiddelingsprosesse van die AVSA in werking te stel. Vennootskappe tussen Afrikalande, tussen die AU en streeksorganisasies, tussen die AU, die Europese Unie (EU) en die VN en tussen die AU en burgerregteorganisasies is belangrik om samewerking te bevorder. Dit alles moet plaasvind om konflik te voorkom en bemiddeling tussen strydende groepe aan te moedig (Opande 2019).
In die laaste 10 jaar het die VSR verskeie pogings geloods om konflikte en krisisse die hoof te bied. Die aksies wat in die protokol van die VSR genoem word, is in die situasies aangewend. Daar is egter vele uitdagings wat die VSR in die gesig staar. Die grootste van die uitdagings is die magtiging wat verleen moet word om vredesendingtroepe na postkonflikareas in Afrika te stuur. Daar bestaan ’n gaping tussen die bereidwilligheid van die VSR om goedkeuring vir die stuur van die troepe te verleen en die AU se vermoë om die mandate vir die vredesendings te implementeer. Ten einde die mandaat van enige vredesending te implementeer is dit nodig om genoegsame hulpbronne beskikbaar te stel. Indien daar ’n tekort aan hulpbronne is, kan dit die resultate van die vredesending beïnvloed. Verder is daar ’n gebrek aan interaksie tussen die VSR en ander komponente van die AVSA, hoofsaaklik as gevolg van die gebrek om middele in werking te stel (Williams 2016).
Die AU se pogings om militêr in Afrika se konflikte in te meng het teen die einde van 2020 gefokus op konflikbestuur, en minder op konflikvoorkoming. Die AU het militêre sendings in Burundi, Soedan, Darfur, Somalië en die Comore-eilande bekragtig. Soldate is ontplooi om skietstilstande en die bemiddeling van skietstilstande tussen regerings- en rebellegroepe te bestuur, waar te neem, te monitor en te implementeer (Vrey en Mandrup 2019).
Ekonomiese aksies in die ondersoekveld van strategiese teorie omsluit tariewe en kwotas, ekonomiese sanksies en buitelandse hulpverlening. Die aktiwiteite word gebruik om state se ekonomieë te beskerm of om ander state te dwing om die aktiwiteite aan te neem. Verder verskaf dit ’n basis vir die ontwikkeling van ander instrumente, soos magsuitbreiding en invloed (Worley 2015:6).
4. Die DAM-model en die AVSA: ’n strategiese ontleding
Die DAM-model is in afdeling 2 beskryf. Belangrik van die model is dat doelwitte bereik word deur die aanwending van aksies en middele. Die AVSA bevat verskeie hulpbronne (aksies en middele) wat gebruik kan word om vrede en sekuriteit na te streef. Dit is in afdeling 3 onder die loep geneem. Dié afdeling is ’n toepassing van die model op twee aspekte wat die AVSA se oogmerk om vrede en sekuriteit in Afrika na te streef beïnvloed. Eerstens word gekyk na die teenwoordigheid van eksterne rolspelers en tweedens word middele wat gevolge vir besluitneming het ondersoek.
In optredes wat militêre, ekonomiese of diplomatieke instrumente gebruik om doelwitte te bereik, moet die regte besluite geneem word. Die neem van die regte besluite is uit die aard van die saak belangrik om gewenste resultate te lewer. Ten opsigte van die AVSA is verskeie liggame geskep wat as middele dien om die vrede-en-sekuriteit-situasie in Afrika te verander. Die middele word deur aksies ondersteun om doelwitte te bereik. Die belangrikste aksies is konflikvoorkoming, die skepping van vrede, gebare van welwillendheid, bemiddeling, versoening en ondersoek. Lykke se model veronderstel dat doelwitte deur middel van ’n liniêre proses bereik word. Dit is stapsgewys waar die een proses nodig is om die ander in werking te stel. Dit kom neer op dieselfde metodes wat gevolg word in ’n organisasie waar kanale vir kommunikasie bestaan om van een vlak na ’n ander te beweeg.
Die Afrikasekuriteitsituasie bied enorme uitdagings om strategieë vir die voorkoming van konflik, burgeroorloë, terrorisme en politieke onstabiliteit te vind. Dit is veral die teenwoordigheid van rebellegroepe, politieke teenstanders en vyandige groepe wat pogings om oplossings vir konflik te vind bemoeilik. Die VSR as die liggaam wat die taak opgelê is om doelwitte te formuleer en kan dit nie doen sonder die bystand van militêre en ekonomiese middele nie. Indien die AVSA resultate wil behaal, is dit nuttig om ’n holistiese benadering tot die voorkoming en oplos van konflik te volg. Die onderlinge middele moet as ’n geheel saamwerk om die einddoelwit van vrede en sekuriteit in Afrika te skep. Op dié manier kan die AVSA tot sy reg kom en nie in afsondering van die verskillende organisatoriese elemente funksioneer nie. Geen plan of doelwit van die VSR volg dus ’n enkele plan van aksie nie, maar maak staat op die insette en rigtingwysers van al die middele tot sy beskikking. Sedert die inwerkingstelling van die VSR in 2003 was daar egter verskeie struikelblokke wat verhoed het dat planne realiseer.
Image may be NSFW.
Clik here to view.
Figuur 2. Die doelwitte-aksies-middele-model (DAM-model)
In Afrikaans aangepas uit Berkebile (2018)
4.1 Beskrywing van figuur 2
Figuur 2 is ’n strategiese voorstelling van die DAM-model. Dit is nodig om te noem dat die model in ’n strategiese omgewing afspeel waar verskeie faktore en voorwaardes op mekaar inwerk. Die strategiese omgewing waarna daar in die figuur verwys word, is die AVSA se doelwit om vrede en sekuriteit op die kontinent te skep. In die algemeen is daar in enige strategiese omgewing politieke, ekonomiese, sosiale en tegnologiese kragte wat konflik en mededinging skep en die risiko vir samewerking verhoog.
Die faktore veroorsaak dat besluitnemers beleide, programme en aksieplanne formuleer wat mag en invloed vermeerder en negatiewe resultate verminder. In dié strategiese omgewing is daar rolspelers teenwoordig wat gemeenskaplike belange met ander rolspelers nastreef of op die handhawing en bevordering van selfgesentreerde belange fokus. Laasgenoemde is belange wat slegs tot die rolspelers se eie voordeel strek en nie die vooruitgang van die land en gemeenskap in ag neem nie. Situasies van mededinging en konflik het tot gevolg dat rolspelers mekaar as teenstanders en vyande sien. Hulle mag gedrag openbaar wat teenstrydig is met aanvaarde norme, waardes en reëls. Soos in enige organisasie is daar ’n gedragskode en die rolspelers beskik oor die vermoë om die gedragskode te verbreek. Sien die deel oor aksies in afdeling 4.2. Die rolspelers sien bedreigings as struikelblokke om doelwitte te bereik en dit verhoog die risiko’s om die gemeenskaplike doelwit na te jaag. Sien afdeling 3.1 a–d vir ’n lys van hoofbedreigings wat die formulering van doelwitte noodsaak.
Wat is die gevolge wat die faktore en voorwaardes vir die DAM-model inhou? Die grys gedeelte het direk betrekking op die teenwoordigheid van eksterne rolspelers. Soos in die inleiding aangedui, is twee groepe geïdentifiseer, naamlik Wagner van Rusland en CSK’s van China. In die grys gedeelte word die twee groepe as “DIE ANDER” uitgebeeld. Die ander is ’n term in die sosiale wetenskappe wat verwys na die verskil tussen hulle (ander) en ons (die self). Vir hierdie artikel se doeleindes verwys die ander na die twee groepe se verskillende aksies wat teenstrydig mag wees met aksies wat deur die AVSA gevolg word. Dit is nie die doel om politieke, ekonomiese en militêre verskille te beskryf nie en daar word gefokus op aksies. Die eksterne rolspelers se aksies skep ’n onveilige strategiese omgewing, omrede hulle doelwitte nastreef wat teenstrydig met die belange van ons (die self) is.
Die wit sirkel is die grafiese voorstelling van die DAM-model. Vrede en sekuriteit is die doelwitte wat nagestreef word. Dié doelwitte word aangehelp deur diplomatieke, militêre en ekonomiese middele. Die middele word op sy beurt aangehelp deur aksies soos konflikvoorkoming, advies, bemiddeling, voorkomende diplomasie en versoening. Hulpbronne verwys na al die aksies en middele wat bydra tot die bereiking van die doelwit.
4.2 Die teenwoordigheid van eksterne rolspelers
In die afgelope paar jaar word daar beweer dat die AVSA nie die vermoë het om sekuriteitsuitdagings in Afrika op te los nie. ’n Merkbare probleem is die teenwoordigheid van eksterne rolspelers wat oneweredige metodes volg om die staatsgesentreerde lidmaatskap van die AU uit te daag. Die rolspelers is nie verbind aan enige regering nie en word beskou as teenstanders wat bydra tot politieke onstabiliteit en die omverwerping van sekuriteitstrukture. Daar is tradisioneel verskeie eksterne rolspelers wat betrokke is by die handhawing van vrede en sekuriteit in Afrika. Hier word verwys na voormalige koloniale moondhede soos Frankryk wat steeds ’n invloed in Wes- en Sentraal-Afrika uitoefen, hoofsaaklik om die land se kulturele erfenis en taal in die Franssprekende gebiede van die streek te beskerm. Die EU maak groot finansiële bydraes tot die AUVF en het kommersiële belange wat deur verskeie Europese instellings in Afrika verteenwoordig word. Die AU se institusionele raamwerk is ook grootliks gebaseer op strukture wat deur die EU ontwerp en tans nog funksioneel is. Amerika het uitgebreide belange wat in Afrika beskerm moet word, veral die teenwoordigheid van groot transnasionale maatskappye en strategiese wedywering met ander groot moondhede, naamlik China en Rusland. Daar is een aspek wat dié lande en organisasies gemeen het en dit is die bevordering en handhawing van Westerse demokratiese beginsels en standaarde van goeie regering. Die nastrewing van vrede en sekuriteit word ook vanuit ’n Westerse oogpunt hanteer. Die VN word hier as voorbeeld genoem. Dié organisasie, wat na die Tweede Wêreldoorlog in Amerika tot stand gekom het, is steeds die enigste organisasie wat internasionale sekuriteit bevorder deur middel van verskeie programme, aksies en operasies, byvoorbeeld voorkomende diplomasie en bemiddeling, vredesendings, die bou van vrede (“peacebuilding”), ontwapening, demobilisasie en herintegrasie. Laasgenoemde drie begrippe staan in Engels bekend as “disarmament”, “demobilisation” en “reintegration” (DDR) en is in 2006 deur die VN se Afdeling vir Opleiding en Navorsing geskep (U.S. Department of State 2024). Dié aksies is tydens vroeëre vredesendings in die DRK, Liberië en Suid-Soedan geïmplementeer. Dié Westerse lande en organisasies stem in beginsel saam dat die AVSA se doelwitte deur middel van die aksies hier genoem bereik kan word, met die AU as die beheerliggaam om dit uit te voer.
Aan die ander kant van die spektrum is daar rolspelers wat nie met die Westerse oogpunt om vrede en sekuriteit op die kontinent te bevorder saamstem nie. Die rolspelers hier ter sprake is “nuwe” moondhede wat ander doelwitte, aksies en middele gebruik om invloed uit te oefen. Verder streef die rolspelers daarna om hulle sekuriteitsbelange in Afrika te beskerm, wat teenstrydig is met internasionaal aanvaarde modelle van konflikvoorkoming, militêre ingryping en oplossing. Die lande volg ook ander standaarde van regering, byvoorbeeld outoritarisme, die ruil van wapens vir natuurlike hulpbronne, die verlening van sekuriteitsdienste om die elite en outokratiese leiers aan bewind te hou en die ontplooiing van huursoldate om Moslem-insypeling te beveg. Militêre opleiding word ook deur PMM’e aangebied.
Politieke onrus in verskeie Afrikalande is aan die orde van die dag. Dit is grootliks toe te skryf aan regerings se onvermoë om te regeer, wat op sy beurt ’n aansporing vir eksterne rolspelers is om groter invloed uit te oefen. Dit is veral die gemarginaliseerde dele van die bevolking wat geteiken word (Mlambo 2023:1–17). Die rolspelers hou ’n direkte bedreiging in vir die AVSA om doelwitte te verwesenlik. In die konteks van die DAM-model maak dit ’n praktiese toepassing ook moeilik. In die eerste plek word vennootskappe met ander transnasionale organisasies en groepe gesluit wat die AVSA se doelwitte om vrede en sekuriteit te bring in die wiele ry. Korttermyninmenging in konflikte maak dit moeilik vir die VSR om strategieë vir die voorkoming van konflik in werking te stel. Daar is ook min beweegruimte om te bemiddel, advies te verskaf en die strydende groepe nader aan mekaar te bring. Dit laat die vraag ontstaan of dié hulpmiddels enige betekenisvolle bydrae lewer om vrede en sekuriteitsdoelwitte te bereik.
Die teenwoordigheid van eksterne rolspelers belemmer die gekoördineerde pogings van die AVSA om samewerking onder die sekuriteitsgemeenskap in Afrika te bewerkstellig. Die gemeenskap het ’n gesamentlike doelwit om geweld, menseregtevergrype, onrus en politieke onstabiliteit in Afrika stop te sit. Om dié doelwitte te bereik is diplomatieke, militêre en ekonomiese middele geskep. Eksterne rolspelers wat hulle eie doelwitte nastreef en ook gebruik maak van selfgeformuleerde middele om die doelwitte te bereik verdeel die samestelling van sekuriteitstrukture in Afrika. In die praktyk word daar gesien dat dié eksterne rolspelers verskillende aksies gebruik om doelwitte te bereik, byvoorbeeld die afdwinging van ekonomiese mag, geweld, oorreding en staatskaping. Die AVSA volg ’n benadering waar diplomasie as middel om konflik te voorkom en op te los voorkeur geniet.
Die eksterne rolspelers waarna daar verwys word, is die PMM Wagner van Rusland en Chinese sekuriteitskontrakteurs (CSK’s). ’n Aanwending van die DAM-model dui op die AVSA se gebruik van diplomatieke middele (sien figuur 1) om konflik te bemiddel en onder beheer te bring. Wagner volg ’n benadering waar die strategiese belange van Rusland voorkeur bo die voorkoming en oplossing van konflik en geweld geniet. Die sekuriteit en beskerming van leiers en die elite word vooropgestel. Moslem-insypeling word beveg indien dit ’n direkte bedreiging vir die voortbestaan en handhawing van outokratiese leiers se mag inhou. Dit dui op die uiteenlopende benaderings wat die AVSA en eksterne groepe volg om sekuriteitsdoelwitte te bereik. Die AVSA se fokus is op voorkomingstrategieë, bemiddeling en standaarde van goeie regering teenoor Rusland se gebruik van Wagner as ’n buitelandse beleidsinstrument om strategiese invloed in Noord-, Wes- en Sentraal-Afrika uit te oefen. Volgens Ioanes (2023) is Wagner ’n middel wat deur die Russiese regering gebruik word om die regering van die Sentraal-Afrikaanse Republiek (SAR) te kaap.
Die DAM-model identifiseer aksies as metodes of werkswyses wat gebruik word om gestalte aan doelwitte te gee. Dit bring ons by die volgende vraag: Watter aksies gebruik Wagner om die groep se invloed in Afrika se sekuriteitsomgewing af te dwing? In lande waar die groep optree, word die volgende aksies gebruik. Dit is in teenstelling met die AU se aksies wat as vergelyking genoem word. Eerstens buit die groep die swak regstelsels van lande uit waar konflik aan die orde van die dag is, byvoorbeeld die SAR, Mali en Niger. Die lande het ’n gebrek aan middele om wet en orde te handhaaf, wat ’n geleentheid vir Wagner skep om menseregtevergrype te pleeg, natuurlike hulpbronne te plunder en opponerende groepe te onderdruk. Die AU bevorder die oppergesag van die reg, standaarde van goeie regering en die handhawing van wet en orde. ’n Tweede aksie is om die soewereiniteit van lande waar hulle teenwoordig is te ondermyn. Dit beteken dat gasheerlande toenemend op Wagner staatmaak vir die verskaffing van sekuriteit, wat lei tot ’n beskermheer-kliënt-verhouding. Die AU se handves bevorder die onafhanklikheid en soewereiniteit van lidlande en die beginsel van nie-inmenging in die huishoudelike sake van lidlande. Derdens is die besigheidsmodel van Wagner so ontwerp dat die groep optree slegs in lande waar konflik of die potensiaal van konflik bestaan. Wat gebeur is dat outokratiese leiers in Afrika mag wil behou en Wagner wapens en opleiding verskaf om mag binne die regerende elite te konsolideer. Die AU bevorder vrye en demokratiese oorgang van mag nadat konflik tot ’n einde gekom het. Vierdens is daar min bewyse of die groep daarin belangstel om strydende groepe te ontwapen, demobiliseer en herintegreer. Die drie aksies staan sentraal tot die AAVSB en VN se Departement van Vredesendings se doelwit om lande weer op te bou in nakonfliksituasies.
Die ander eksterne rolspelers wat die potensiaal het om die AVSA te beïnvloed, is CSK’s. Tans gebruik Beijing sekuriteitskontrakteurs om die Gordel-en-pad-inisiatief (GPI), burgers en diplomate te beskerm. Dié sekuriteitskontrakteurs werk meestal vir Chinese staatsbeheerde maatskappye (CSM’e) en verskaf opleiding aan plaaslike sekuriteitsmaatskappye. Verder beskerm die kontrakteurs olie- en gasinstallasies, spoorweë, myne, boupersele en Chinese ambassades (Nantulya 2020).
Daar is ’n magdom inligting in die literatuur beskikbaar oor die rol wat CSK’s in Afrika speel. Vir die doeleindes van hierdie artikel is die fokus op of die kontrakteurs bydra tot die AVSA se oorkoepelende doelwit om vrede, stabiliteit en sekuriteit te bevorder of nie. ’n Ooreenkoms tussen Wagner van Rusland en CSK’s is dat beide groepe die buitelandse beleid van hulle onderskeie regerings in Afrika bevorder – Wagner om Rusland se politieke en strategiese invloed in Afrika uit te brei en CSK’s om China se belange in Afrika te beveilig. Albei groepe word ook deur wetgewing verbied om as onafhanklike, private sekuriteitsgroepe op te tree. In die geval van Wagner is daar egter grys areas, omdat die groep deur Russiese oligarge befonds word en dus nie heeltemal onder die beheer van die regering val nie. In die media en onder kliënte word CSK’s wel beskou as privaat, maar is dit slegs om die direkte beheer wat die Chinese regering oor hulle uitoefen te verberg (Nantulya 2020).
In Afrika hou CSK’s voordele vir die Chinese regering in en is daar ’n noue verband met die doelwit van vrede en sekuriteit wat deur die AVSA nagestreef word. In die eerste plek word daar genoem dat China die grootste bydrae maak tot Afrika se vredesendings. Die handves van die AU beskou vredesendings as uiters noodsaaklik om stabiliteit in nakonfliksituasies te skep en is dit ’n standpunt wat ook deur die Chinese regering gehuldig word. Die AVSA het in 2002 tot stand gekom en vanaf die beginjare het die Chinese regering die struktuur ondersteun om langtermynvrede en -sekuriteit op die kontinent te skep, natuurlik met die wete dat vrede op die kontinent ’n stabiele landskap vir die Chinese regering skep om sterker ekonomiese verhoudinge met Afrikalande aan te gaan. Vanaf China se hertoetrede tot die internasionale gemeenskap in die 1990’s is die standpunt ingeneem dat sekuriteit ’n voorvereiste vir ontwikkeling is. In Afrika se ekonomiese invloedsfeer dien dit as motivering om groot bedrae geld in die beveiliging van ondernemings, olie- en gasinstallasies en ander maatskappye te stort. ’n Veilige omgewing bevorder handel en nywerheid, beveilig Chinese burgers, en skep geleenthede vir ekonomiese en strategiese uitbreiding. China se ondersteuning van die AVSA het dus ’n sinergistiese gevolg, waar die individuele sekuriteitsdoelwitte wat nagestreef word nie in isolasie van mekaar bestaan nie, maar bydra tot langtermynvrede en -sekuriteit. Die dienste wat CSK’s verskaf is ook gerig op die verbetering van spesifieke organisatoriese take, byvoorbeeld die werwing en opleiding van gekwalifiseerde personeel, hantering van algemene administrasie en bestuur van finansies. Dit word in samewerking met plaaslike sekuriteitsmaatskappye gedoen (Sukhankin 2023). Op lang termyn lewer die werksgesentreerde aksies ’n bydrae tot die handhawing en uitbouing van die AVSA se organisatoriese struktuur en is CSK’s ’n nuttige middel in die toepassing van die DAM-model.
In die tweede plek verskaf CSK’s nie slegs sekuriteit nie, maar is hulle ook besig met opleiding en die bou van kapasiteit wat deur min ander PMM’e en sekuriteitskontrakteurs geëwenaar word. Die dryfveer daaragter is die geleentheid wat dit vir die Chinese regering skep om ’n groter ekonomiese invloedsfeer in Afrika te skep. Die voorsiening van hulpbronne soos wapens en ammunisie vir militêre diplomasie, beurse en lenings vir studente om in China te studeer, implemente vir die ontwikkeling van die landbousektor en digitale tegnologie is alles hulpbronne wat kapasiteit verbeter en sterker ekonomiese vennootskappe vestig. CSK’s word dus konstruktief deur die Chinese regering gebruik om die sekuriteitsektor in Afrika te versterk en is dus ’n nuttige middel in die toepassing van die DAM-model.
In die derde plek is daar ’n negatiewe gevolg wat CSK’s vir die sekuriteit van gasheerlande inhou. Die verskeie donker areas (“shadows”) waarin die kontrakteurs optree, byvoorbeeld die onbeperkte toename van personeel sonder regulering deur plaaslike owerhede, het ’n groot invloed op die stabiliteit van die gasheerland. Die teenwoordigheid van CSK’s ondermyn die gasheerland se rol as die voorsiener van sekuriteit en verhoog die risiko van menseregtevergrype. Die AU is in beginsel gekant teen die teenwoordigheid van buitelandse verskaffers vir Afrika se sekuriteit. Artikel 6 van die AU se beleidsraamwerk vir die hervorming van die sekuriteitsektor verklaar dat Afrikalande self eienaarskap van plaaslike sekuriteitsituasies moet neem. Dit dui op ’n negatiewe gevolg wat CSK’s vir Afrika se vrede- en sekuriteitsituasie inhou en is dus nie ’n nuttige middel in die toepassing van die DAM-model nie.
4.2.1 Samevatting
Met betrekking tot die teenwoordigheid van eksterne rolspelers word die volgende afleidings aan die hand van figuur 2 gemaak. Eksterne rolspelers word beskou as teenstanders wat hulle eie strategiese doelwitte formuleer en aksies in werking stel om die doelwitte te vermenigvuldig. Die teenwoordigheid van PMM’e en CSK’s is ontleed om te bepaal of die groepe tot die AVSA se doelwit van vrede en sekuriteit bydra of nie. Die sekuriteitsomgewing is uiters mededingend en aksies as elemente van die DAM-model is toegepas. Aksies wat Wagner gebruik is om die soewereiniteit van die lande waar hulle optree, te misken, en persoonlike beskerming aan outokratiese leiers en die elite te verskaf. Aksies wat China gebruik is om sekuriteitskontrakteurs te gebruik vir die beveiliging van Chinese belange en die bou van kapasiteit. Die aksies versterk egter die selfgesentreerde doelwitte van hulle onderskeie regerings. Vir Rusland is die doelwit om strategiese en politieke invloed in die lande waarby Wagner betrokke is te verkry; vir China is dit om regeringsbelange, olie- en gasinstallasies en die belange van burgers te beskerm. Die groepe is dus agente van die staat wat buitelandse beleid in Afrika bevorder. CSK’s dra wel by tot die DAM-model, omdat China die AVSA ondersteun en CSK’s agente van die Chinese regerings is.
4.3 Middele wat besluitneming beïnvloed
Die afwesigheid van middele om besluite af te dwing is ’n probleem wat die AVSA kenmerk. Dit maak ’n praktiese toepassing van die DAM-model moeilik. Die eerste middel wat aandag verg, is die min of geen inligting wat beskikbaar is om besluite deur te voer. As voorbeeld word genoem dat die verspreiding van onwettige wapens bydra tot konflik, geweld en menseverlies. Dit is alles toestande wat vrede en sekuriteit in die wiele ry. Hoe om inligting oor die verspreiding van onwettige wapens te bekom en die persone daaragter op te spoor is ’n kwelpunt.
Die tweede middel is beperkte tydsduur, die ondoeltreffendheid van aksies en teenstrydige prioriteite van besluitnemende partye. Een van die AVSA se aksies om konflik en geweld op te los, is bemiddeling. Die aksie is reeds verskeie kere in Afrika aangewend, byvoorbeeld in die burgeroorlog in Darfur en konflik in die DRK. Of bemiddelingspogings hier enige sukses behaal, is ’n ope vraag. Die konflik in Darfur gaan voort en rebellegroepe in die DRK het onlangs weer die wapens opgeneem. Die AU en streeksorganisasies se versuim om toegewyde eenhede vir bemiddeling te skep en kundiges te gebruik, het die gevolg dat vredespogings nie suksesvol bemiddel word nie. Daar is ’n tekort aan vaardighede, kapasiteit en ondersteuning wat ’n probleem skep vir organisasies om die regte besluite te neem (Council on Foreign Relations 2024).
Die derde middel is die risiko’s daaraan verbonde om besluite te neem wat negatiewe of destabiliserende gevolge mag hê vir die voorkoming en oplos van konflik. Die VSR van die AU het oor die jare dikwels besluite geneem wat nie bygedra het tot vrede en sekuriteit op die kontinent nie. Een onlangse voorbeeld is die magtiging van Desember 2015 vir die ontplooiing van 5 000 troepe in Burundi. Dit was nadat Pierre Nkurunziza, die land se president op daardie stadium, aangekondig het dat hy vir ’n derde ampstermyn wil staan. Die aankondiging het grootskaalse protes van die publiek ontlok wat vir weke aangehou het. Die regering van Burundi het besluit om nie die Afrika-voorkoming-en-beskermingseenheid in Burundi (MAPROBU), wat veronderstel was om die geweld onder beheer te bring, te verwelkom nie. Een van die redes was dat besluitnemers in die VSR die rebellemagte onder leiding van generaal-majoor Godefroid Niyombare ondersteun het (Schwartz 2019:110–45). Hierdie voorbeeld wys dat die VSR se besluit om troepe te ontplooi nie die risiko van grootskaalse geweld in ag geneem het nie.
In Ethiopië se Tigray-provinsie het die Tigray People’s Liberation Front (TPLF) die AU se versoeke om as bemiddelaar op te tree, verwerp. Dit is omdat die AU in die Ethiopiese hoofstad, Addis Abeba, gesetel is en outomaties as partydig in die konflik beskou word. Partydigheid is dus ’n ander meganisme wat besluitneming negatief beïnvloed (Council on Foreign Relations 2023).
Die vierde middel is die aanwesigheid van te veel opsies, wat dit moeilik maak vir besluitnemers om die regte keuse uit te oefen. In dié opsig kan daar na die Rasionele-akteur-model (RAM) in internasionale politiek verwys word. Die model veronderstel dat besluitnemers spesifieke doelwitte ontwikkel om belange te bevorder en dan ’n opsie kies wat die doelwit die beste ondersteun. Verskeie keuses word uitgeoefen alvorens die regte besluit geneem word (Mintz 2012). Die model staan in noue verband met die DAM-model, ontwikkel deur Lykke, aangesien albei einddoelwitte identifiseer en dan gebruik maak van aksies en middele om die doelwitte te bereik. Die RAM is reeds in verskeie studies in internasionale politiek aangewend. Voorbeelde sluit in die Kubaanse missielkrisis (Allison en Zelikow 1999), die nuklearisering van Pakistan (Akhtar 2003), en China se buitelandse beleid teenoor Suid-Korea (Peng 2020).
Die vyfde middel is die VSR se formulering van vredesdoelwitte wat nie die belange van Afrika in ag neem nie, maar fokus op die selfgesentreerde belange van individuele state (Van ’t Land 2019). Volgens Adriano Nuvunga van Mosambiek se Sentrum vir Demokrasie en Ontwikkeling is die AU ’n organisasie wat hoofsaaklik die belange van die ryk en magtige state in Afrika verteenwoordig. Die organisasie het homself bewys as onbekwaam en ondoeltreffend om blywende vrede, sekuriteit en vooruitgang vir Afrikane te bring. Onlangse voorbeelde is besluitnemers se gebrek om die regte keuses te maak wat die krisisse in Soedan, Tigray en die Sahel kan oplos (Cascais 2023). Die AU se rol as bemiddelaar is die enigste hulpmiddel wat oor die jare bygedra het tot vrede en sekuriteit op die kontinent. Dit is ook in vele gevalle aangewend om die diplomatieke middele te ondersteun. Vir hierdie rede is dit dus ook ’n waardevolle instrument om die DAM-model in die praktyk te laat realiseer.
Die sesde meganisme is groepdinamika en verset teen verandering. Dit is van toepassing op die lidlande van die AU en die vyf streke waaruit Afrika bestaan. Die AU sluit die hele Afrika-kontinent in, maar nie al die state is tans deel van die organisasie nie (Verenigde Nasies 2024). Soos in enige internasionale organisasie stem lidlande nie altyd saam oor beleid wat deurgevoer moet word nie. AU-lidlande is gekant teen die inmenging van eksterne rolspelers in die interne aangeleenthede van state wat in konflik gewikkel is. Hier is die kwessie van territoriale integriteit en soewereiniteit van individuele state ter sprake. Eksterne rolspelers moet die onafhanklikheid en legitimiteit van die AU erken en kan nie eenvoudig in die konflikte van Afrikastate inmeng nie. Streeksorganisasies ontwikkel ook hulle eie groepsdinamika om sekuriteitskwessies op te los. Nietradisionele kwessies, soos klimaatsveranderinge, natuurrampe, onwettige immigrasie, voedseltekorte en mense- en dwelmhandel neem toe. Die vraag is egter of die AU ’n platform vir state skep om saam te werk en of individuele streke nie self sekuriteitskwessies kan oplos nie. Kleiner groeperinge kan vrede en sekuriteit onder mekaar nastreef sonder om afhanklik van die AU se bemiddelings- en onderhandelingsprosesse te wees.
Eksterne rolspelers kan ook uitgenooi word om aan die onderhandelingsproses deel te neem. Die sukses van die onderhandelinge sal afhang van alle rolspelers se politieke wilskrag en die dringendheid om kwessies op te los. Die probleem hier is dat verkeerde rolspelers na die onderhandelingstafel uitgenooi word, byvoorbeeld in Soedan. Hier staan burgerlike en nieregeringsorganisasies aan die spits om oplossings vir die langdurende konflik in die land te vind. Dit is in teenstelling met die AU se onderhandelinsgraamwerk wat ontwerp is om rolspelers van die staat te bevoordeel. Dit is dieselfde rolspelers wat die AU 60 jaar gelede tot stand gebring het en geen eksterne inmenging in die huishoudelike sake van Afrikastate toegelaat het nie (European Court of Auditors 2018).
4.3.1 Samevatting
Met betrekking tot die middele wat besluitneming beïnvloed, word die volgende afleidings aan die hand van figuur 2 gemaak. Besluitneming in die VSR is belangrik om strategiese doelwitte te formuleer en te bepaal watter aksies nodig is om die diplomatieke middele te ondersteun. Indien inligting nie beskikbaar is nie, kan die rigting wat die doelwitte inslaan onvolledige en verkeerde resultate lewer. As voorbeeld word daar verwys na die VN se stabiliseringsmissie in die DRK (MONUSCO) wat reeds vir dekades poog om vrede tussen die verskillende konflikterende groepe te bewerkstellig. Pogings om te ontwapen, demobiliseer en te herintegreer is onsuksesvol as gevolg van die risiko’s wat die omgewing vir die ontplooiing van troepe inhou. Dié aksies dra dus nie by tot die skepping van vrede en sekuriteit nie. Die VN se besluit teen die einde van 2024 om vredestroepe aan die gebied te onttrek, berus op ’n versoek van die Kongolese regering om MONUSCO-kantore in die land te sluit. Teenstrydige besluite van politieke elite in die AU en VN-personeel om die konfliksituasie te beredder, het ’n sekuriteitsvakuum geskep wat die risiko vir menseregtevergrype en lewensverlies verhoog het (ADF Staff 2003).
Afrikamagte wat tans in die DRK ontplooi is, bestaan uit kontingente van Burundi, Kenia, Uganda, Suid-Soedan en Tanzanië en het die taak om sekuriteit en stabiliteit in die DRK te verseker. Die streeksmag staan bekend as die Oos-Afrika-gemeenskapstreeksmag (EARCF) en in Julie 2022 is magtiging vir die ontplooiing van troepe aan hulle verleen. Dit het plaasgevind tydens ’n spesiale vergadering van die EAC se staatshoofde in Julie 2022 in Tanzanië. Terwyl magtiging vir die ontplooiing van troepe na die DRK deur staatshoofde van die EAC toegestaan is, is die AU besig om die situasie waar te neem. Die AU moedig streeksorganisasies aan om self aksie vir die voorkoming en oplos van konflik in hulle onderskeie streke te neem. Van die aksies sluit in die oprigting van kanale vir kommunikasie tussen staatshoofde, die voorsiening van logistieke ondersteuning en die uitruil van sekuriteitsinligting. Dit is belangrik om die regte besluite vir die ontplooiing van troepe te neem en dit het betrekking op veral sekuriteitsektorhervorming (SSR). SSR word erken as ’n sleutelbydrae tot vrede en ontwikkeling in die DRK (East African Community 2024). Ten slotte word opgemerk dat middele van besluitneming positiewe of negatiewe bydraes tot die DAM-model lewer. Eerstens is middele belangrik om konsensus tussen lande te bereik of militêre ingryping in ’n bepaalde konfliksituasie nodig is, soos die situasie in die DRK aandui. Tweedens hou die regte besluitneming voordele in vir die ontplooiing van troepe nie slegs in ’n streek nie, maar vir die AVSA se oorkoepelende doelwit van vrede en sekuriteit. Derdens lei verkeerde besluite tot die implementering van doelwitte wat konflik uitrek en die situasie vererger.
5. Gevolgtrekking
Die DAM-model van Lykke is in hierdie artikel aangewend om ’n ontleding van die AVSA te doen. Die model bestaan uit drie elemente, naamlik doelwitte, aksies en middele. Die AVSA is die konseptuele raamwerk wat deur die AU geskep is om die doelwitte van sekuriteit, stabiliteit en vrede op die kontinent na te streef. Die navorsingsvraag vra op watter maniere die drie elemente van die model van waarde kan wees om vrede en sekuriteit in Afrika op ’n strategiese vlak te ontleed. Die volgende paragrawe identifiseer die verband tussen die navorsingsvraag en die DAM-model.
Diplomatieke middele en aksies wat deur die AU gebruik word om die doelwit van vrede en sekuriteit na te jaag, hou praktiese gevolge vir die toepassing van die model in. Die AVSA se organisatoriese struktuur is so ontwerp dat al die dele (doelwitte, aksies en middele) deel van ’n stelsel vorm en die dele mekaar ondersteun om resultate te lewer al dan nie. Die bevindinge van die verskillende middele van die AVSA word hier onder aangebied. Sien Bylaag A vir die letterwoorde.
Eerstens word gekyk na die VSR. Sedert die totstandkoming van die AVSA in 2002 het verskeie konflikte in Afrikalande uitgebreek. Die VSR het die skep van vrede en sekuriteit as doelwit gestel om stabiliteit op die kontinent te bring. Die skorsing van Mali uit die AU nadat ’n staatsgreep die bewind van president Ibrahim Boubacar Keïta omvergewerp het, is ’n onlangse voorbeeld waar besluitneming binne die VSR suksesvol was. Die aksie om Mali te skors het geslaag in die doel om ’n oorgangsregering in die land tot stand te bring. Die VSR reageer egter nie altyd nie, of is traag om te reageer op konfliksituasies wat aan die ontwikkel is of reeds vir ’n geruime tyd voortduur. Die situasie in Kameroen is een so ’n voorbeeld. Daar is nou reeds vir jare gevegte tussen regeringsmagte en rebelle aan die gang. Hier is die bevordering van vrede en sekuriteit as doelwit gestel, maar ’n gebrek aan politieke konsensus tussen die 15 lede van die VSR belemmer die implementering van die doelwit. Dit bemoeilik die praktiese toepassing van aksies, byvoorbeeld konflikvoorkomingstrategieë en die oplos van dispute tussen strydende groepe. In Somalië sukkel die AU om fondse vir die opleiding van vredestroepe te bekom en is daar logistieke probleme om toerusting aan troepe te verskaf. Daar is dus gemengde resultate van die diplomatieke rol van die VSR wat ’n toepassing van die DAM-model moeilik uitvoerbaar maak.
Tweedens word gekyk na die PvW. Dié liggaam het in verskeie konflikte in Afrika as bemiddelaar opgetree, byvoorbeeld in Kenia se verkiesings in die 2000’s en adviseringsverslae wat aan die AU gestuur is na afloop van die Arabiese Lente-opstande. Die vyf wyse manne van die paneel word gekies op grond van hulle bydraes tot vrede, sekuriteit en ontwikkeling en word gerespekteer vir hulle diplomatieke intervensieprogramme. Die gevolg is dat die PvW ’n nuttige middel is om vrede en sekuriteit na te streef en wel bydra tot die DAM-model.
Derdens word gekyk na die KVWS. Die mandaat van dié stelsel is konflikvoorkoming en die voorspelling van gebeure wat mag lei tot konflik. Dit is ’n moeilike taak om te bepaal, omdat konflikvoorkoming en die voorspelling van gebeure wat tot konflik mag lei afhanklik is van voldoende en betroubare inligting. Die VSR maak staat op die stelsel om waarskuwings en verslae vir die vroeë opsporing van konflik te ontvang. Die stelsel is wel ’n middel om vroeë waarskuwings vir die opsporing van konflik aan die VSR deur te stuur, maar beskik oor beperkte kapasiteit om vinnig te reageer. Dit dra dus in ’n beperkte mate by tot die AVSA se doelwit om vrede en sekuriteit op die kontinent te bewerkstellig en is nie betekenisvol om ’n bydrae tot die DAM-model te lewer nie.
Vierdens word daar gekyk na die ABM. Dit is die diplomatieke middel van die AVSA wat tot op hede geen bydrae gemaak het om die doelwit van vrede en sekuriteit te realiseer nie. Die ABM is saamgestel uit kontingente van Afrika se vyf streke en is die taak opgelê om die besluite van die VSR uit te voer. Dit sluit in die voorkoming en oplos van konflik, waarneming, ondersteuning vir vredesendings, humanitêre hulpverlening en die bou van vrede. Die groot struikelblok om die ABM in werking te stel is die mobilisering van troepe uit die 55 state van Afrika. Dit is omdat state in Afrika verskillende uitgangspunte oor die ontplooiing van vredestroepe het. State se gereedheid om troepe te ontplooi en die vermoëns van weermagte, polisie en burgerlike personeel is alles faktore wat die mobilisering van die mag kniehalter. Die besluit is reeds in 2003 deur die VSR geneem om ’n ABM saam te stel, maar die mag is eers in 2016 operasioneel verklaar. Die mag is sedertdien nog nie ontplooi nie. Die onvermoë om die mag te ontplooi hou gevolge vir die DAM-model in. Eerstens is die VSR se besluit om die soewereiniteit van lidlande te eerbiedig ’n struikelblok in die ontplooiing van die mag. Die doelwit van vrede en sekuriteit kan nie op ’n kontinentale vlak uitgevoer word nie weens sekere lande se teenkanting teen militêre ingryping in die huishoudelike sake van lidlande. Die AU het wel toestemming verleen vir die ontplooiing van reaksiemagte in streke, soos in subafdeling 2.2.5 bespreek. Tweedens is daar vrae of die ABM kan voortbestaan as ’n kontinentale mag, omrede streke die ontplooiing van streeksreaksiemagte as ’n beter opsie beskou om konflik en geweld te voorkom en op te los. Die ABM dra dus nie by tot die uitvoering van die DAM-model nie.
Vyfdens word daar gekyk na die AUVF. Dié fonds is die taak opgelê om fondse vir die nastrewing van vrede en sekuriteit te verkry. Die groot probleem is dat die oorgrote meerderheid van AU-lidlande nie hulle jaarlikse lidmaatskapfooie betaal nie. Verder gaan die AU se droom om selfgefinansierd te raak waarskynlik nooit realiseer nie. Die fonds word gefinansier uit die AU se begroting, fondsinsameling en vrywillige bydraes van lidlande, die privaat sektor, gemeenskapsgroepe en internasionale vennote. Terwyl die fonds oorspronklik geskep is om geld vir die daarstelling van vrede en sekuriteit in te samel, is bydraes van die groepe hier bo genoem ver onder verwagte mikpunte. Dit maak die fonds ’n ondoeltreffende diplomatieke middel om die doelwit van vrede en sekuriteit te verwesenlik en dra dus nie by tot die uitvoering van die DAM-model nie.
Aksies lewer gemengde resultate in konflikvoorkoming en die oplos van dispute. Middele wat besluitneming beïnvloed, soos in afdeling 4.2 bespreek, is ’n groot faktor in die keuse van die VSR om bepaalde aksies te onderneem. Indien daar nie eenstemmigheid oor die neem van aksies is nie, kan voorkomende strategieë en intervensieprogramme nie doeltreffend geïmplementeer word nie. Aksies soos bemiddeling en dispuutoplossing is wel met sukses in Darfur aangewend. In Ghana het die versoeningsraad strydende partye na die onderhandelingstafel gebring. Aksies het dus die potensiaal om ’n bydrae te lewer tot die realisering van doelwitte en die uitvoering van die DAM-model.
Laastens is daar gemengde bevindinge oor die rol van die twee eksterne rolspelers. Die twee groepe is verlengstukke van hulle onderskeie lande se buitelandse beleid en volg doelwitte wat dié lande se beleid en strategieë bevorder. In die geval van Wagner is dit om die strategiese invloedsfeer van Rusland in die sentrale en westelike deel van Afrika uit te brei en in die geval van CSK’s is dit om China se ekonomiese belange te beskerm. Die Chinese regering ondersteun wel die AVSA en loods programme en aksies om die struktuur te handhaaf en verder uit te brei. China is dus direk betrokke by Afrika se sekuriteit. Die Chinese regering het in 2007 ’n spesiale gesant aangestel om konflik in Afrika te help bemiddel. Sedertdien was die gesant betrokke by verskeie aksies om konflik te voorkom en dispute op te los, byvoorbeeld die oorlog in Darfur en Soedan. Darfur is ’n area waar die China National Petroleum Corporation (CNPC) aktief besig is om olie te ontgin en CSK’s is die taak opgelê om die installasies te beskerm. CSK’s dra dus by tot die bevordering van sekuriteit in die streek, nie slegs om China se belange te beskerm nie, maar om stabiliteit in die area te verseker. CSK’s maak dus ’n bydra tot die realisering van die DAM-model.
’n Ander bevinding is dat die AVSA se organisatoriese struktuur in so ’n mate opgestel is dat die AU voorkeur bo die strukture van streeksorganisasies geniet. Op hierdie manier vind streeksorganisasies dit moeilik om hulle eie doelwitte vir vrede en sekuriteit na te streef. Die VSR van die AU het die primêre verantwoordelikheid om vrede, sekuriteit en stabiliteit te bevorder (Artikel 16 van die VSR se protokol). Dit het tot gevolg dat die doelwitte, aksies en middele van streeksorganisasies moeilik versoenbaar is met die AVSA, wat die uitvoering van die DAM-model bemoeilik.
Bylaag: Lys van afkortings
AAVSB = Algemene Afrika-verdediging-en-sekuriteit-beleid / CADSP = Common African Defence and Security Policy
ABM = Afrika-bystandmag / ASF = African Standby Force
ACIRC = Afrika-kapasiteit vir Onmiddellike Reaksie tot ’n Krisis / African Capacity for Immediate Reaction to Crises
AU = Afrika-unie / African Union
AUVF = Afrika-unie-vredesfonds / AUPF = African Union Peace Fund
AVSA = Afrika Vrede-en-sekuriteit-argitektuur / APSA = African Pease and Security Architecture
CEN-SAD = Gemeenskap van Sahel-Sahara-state / Community of Sahel-Saharan States
COMESA = Gemeenskapsmark vir Oos- en Suidelike Afrika / Common Market for Eastern and Southern Africa
CSK = Chinese sekuriteitskontrakteur / CSC = Chinese security contractors
CSM = Chinese staatsbeheerde maatskappy
DAM = doelwitte-aksies-middele / EWM = ends-ways-means
DDR = ontwapening, demobilisasie, herintegrasie / disarmament, demobilisation, reintegration
DRK = Demokratiese Republiek van die Kongo / DRC = Democratic Republic of the Congo
EAC = Oos-Afrika-gemeenskap / Eastern African Community
EARCF = Oos-Afrika-gemeenskapstreeksmag / East African Community Regional Force
EASBRIG = Oos-Afrika-brigade / Eastern Africa Standby Brigade
ECCAS = Ekonomiese Gemeenskap van Sentraal-Afrika-lande / Economic Community of Central African States
ECOWAS = Ekonomiese Gemeenskap van Wes-Afrika-lande / Economic Community of West African States
EU = Europese Unie / European Union
GPI = Gordel-en-pad-inisiatief / BRI: Belt and Road Initiative
IGAD = Interregeringsoutoriteit van Ontwikkeling / Intergovernmental Authority on Development
KVWS = Kontinentale Vroeëwaarskuwingstelsel / CEWS = Continental Early Warning System
MAPROBU = Afrika-voorkoming-en-beskermingseenheid in Burundi / African Prevention and Protection Mission in Burundi
MPK = Militêrepersoneelkomitee
MvV = memorandum van verstandhouding / MoU = memorandum of understanding
NASBRIG = Noord-Afrika-brigade / Northern Africa Standby Brigade
NRO = nieregeringsorganisasie / NGO = non-governmental organisation
OAE = Organisasie vir Afrika-eenheid / OAU = Organisation of African Unity
PMM = Private militêre maatskappy / PMC = Private military company
PvW = Paneel van die Wyses / PoW = Panel of the Wise
RAM = Rasionele-akteur-model / Rational Actor Model
SAMIM = SAOG se missie in Mosambiek / SADC Mission in Mozambique
SAOG = Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap / SADC = Southern African Development Community
SSR = sekuriteitsektorhervorming / security sector reform
UMA = Arabiese Maghreb-unie / Arab Maghreb Union
VN = Verenigde Nasies / UN = United Nations
VSR = Vrede-en-sekuriteit-raad / PSC: Peace and Security Council
Bibliografie
ADF Staff. 2023. U.N. withdrawal in DRC fraught with risk. 5 September. https://adf-magazine.com/2023/09/u-n-withdrawal-in-drc-fraught-with-risk (1 Februarie 2024 geraadpleeg).
Africa Regional Integration Index. 2024. Regional economic communities. https://www.integrate-africa.org/rankings/regional-economic-communities (20 Junie 2024 geraadpleeg).
African Union. 2023a. Conflict resolution, peace and security. https://au.int/en/conflict-resolution-peace-security (10 Oktober 2023 geraadpleeg).
—. 2023b. African ministers rally more action to bridge the digital divide and inequalities. 28 November. https://au.int/en/pressreleases/20231128/african-ministers-rally-more-action-bridge-digital-divide-and-inequalities (5 Januarie 2024 geraadpleeg).
—. 2023c. African Charter on People and Human Rights. https://au.int/en/treaties/african-charter-human-and-peoples-rights (4 Junie 2024 geraadpleeg).
—. 2024. Solemn Declaration on a Common African Defence and Security Policy. https://au.int/en/documents/20110728/solemn-declaration-common-african-defence-and-security-policy (30 Januarie 2024 geraadpleeg).
African Union: Peace and Security Department. 2013. AU Policy Framework on Security Sector Reform (SSR). 29 April. https://www.peaceau.org/en/topic/au-policy-framework-on-security-sector-reform- (16 Junie 2024 geraadpleeg).
—. 2022. The African Standby Capacity (ASC). https://www.peaceau.org/en/page/116-african-standby-capacity-asc (15 November 2023 geraadpleeg).
Akhtar, R. 2003. Nuclearization of Pakistan: Motivations and intentions. MA-verhandeling, Eastern Illinois University.
Allison, G. en P. Zelikow. 1999. Essence of decision: Explaining the Cuban Missile Crisis. Londen: Pearson Publishers.
Amani Africa. 2023a. Briefing on continental early warning and security outlook. 21 Augustus. https://amaniafrica-et.org/briefing-on-continental-early-warning-and-security-outlook (1 Desember 2023 geraadpleeg).
—. 2023b. Discussion on AU sanctions regime. 23 Oktober. https://amaniafrica-et.org/discussion-on-au-sanctions-regime (8 Desember 2023 geraadpleeg).
Apuuli, K.P. 2013. The African Capacity for Immediate Response to Crises (ACIRC) and the establishment of the African Standby Force (ASF). Journal of African Union Studies, 2(1/2):63–88.
Arduino, A. 2023. Chinese private security companies: Neither Blackwater nor the Wagner Group. 1 Desember. https://warontherocks.com/2023/12/chinese-private-security-companies-neither-blackwater-nor-the-wagner-group (13 Junie 2024 geraadpleeg).
Bachmann, O. 2011. The African Standby Force: External support to an “African solution to African problems”? IDS Research Reports, 2011(67):1–73.
Berkebile, R. 2018. Military strategy revisited: A critique of the Lykke formulation. Military Review, Mei:1–8.
Cascais, A. 2023. Is the AU failing in its role as a mediator? 25 Mei. https://www.dw.com/en/is-the-african-union-at-risk-of-failing-in-its-role-as-a-mediator/a-65730521 (20 Januarie 2024 geraadpleeg).
Cilliers, J. en J. Potgieter. 2010. The African Standby Force. Africa’s New Peace and Security Architecture. Londen: Routledge.
Council on Foreign Relations (CFR). 2023. Conflict in Ethiopia. 19 Desember. https://www.cfr.org/global-conflict-tracker/conflict/conflict-ethiopia (21 Junie 2024 geraadpleeg).
—. 2024. Conflict in the Democratic Republic of Congo. 15 Mei. https://www.cfr.org/global-conflict-tracker/conflict/violence-democratic-republic-congo (17 Junie 2024 geraadpleeg).
De Coning, C. en E.Y. Tchie. 2024. African Standby Force turns 20: Has it helped keep the peace? The pros and cons. 23 Mei. https://theconversation.com/african-standby-force-turns-20-has-it-helped-keep-the-peace-the-pros-and-cons-228649 (7 Junie 2024 geraadpleeg).
Döring, K.P.W., U. Engel, L. Gelot en J. Herpolsheimer. 2020. Researching the inner life of the African Peace and Security Architecture. Londen: Brill Publishers.
East African Community. 2024. East African Community Regional Force (EACRF). https://www.eac.int/eac-regional-force (25 Junie 2024 geraadpleeg).
Engel, U en G.D. Porto (reds.). 2010. Africa’s New Peace and Security Architecture: Promoting norms, institutionalizing solutions. Londen: Ashgate Publishers.
European Court of Auditors. 2018. The African Peace and Security Architecture: Need to refocus EU support. https://op.europa.eu/webpub/eca/special-reports/apsa-20-2018/en (12 Desember 2023 geraadpleeg).
France 24. 2023. East African force fails to quell rebels in DR Congo. 27 April. https://www.france24.com/en/live-news/20230427-east-african-force-fails-to-quell-rebels-in-dr-congo (16 November 2023 geraadpleeg).
Geneva Graduate Institute. 2019. The challenges to the African Peace and Security Architecture. 14 Mei. https://www.graduateinstitute.ch/communications/news/challenges-african-peace-and-security-architecture (15 November 2023 geraadpleeg).
Handy, P.S. en F. Djilo. 2023. Regionalisation of peacekeeping in Africa: Towards the end of collective security? 13 Junie. https://issafrica.org/research/policy-brief/regionalisation-of-peacekeeping-in-africa-towards-the-end-of-collective-security (18 November 2023 geraadpleeg).
Institute for Security Studies (ISS). 2023. Financial independence is key to stronger AU partnerships. 13 Februarie. https://issafrica.org/iss-today/financial-independence-is-key-to-stronger-au-partnerships (10 Junie 2024 geraadpleeg).
—. 2024. Could the African Union make better use of regional deployments? 10 April. https://issafrica.org/pscreport/psc-insights/could-the-african-union-make-better-use-of-regional-deployments (8 Junie 2024 geraadpleeg).
International Monetary Fund. 2023. Light on the horizon? 23 Oktober. https://www.imf.org/en/Publications/REO/SSA/Issues/2023/10/16/regional-economic-outlook-for-sub-saharan-africa-october-2023 (5 Desember 2023 geraadpleeg).
Ioanes, E. 2023. Wagner’s real money never came from diamonds and gold. 3 Julie. https://www.vox.com/world-politics/2023/7/2/23781794/wagner-group-africa-russia-uae-putin (11 Junie 2024 geraadpleeg).
Jakobsen, P.V. 2022. Introduction: Military strategy: What is the use of it? Scandinavian Journal of Military Studies, 5(1):143–8.
Karbo, T. en T. Murithi. 2018. The African Union: Autocracy, diplomacy and peacebuilding in Africa. Londen: Tauris Publishers.
Kuwali, D. 2022. The African Union agenda for sustainable peace and security. In Kuwali (red.) 2022.
Kuwali, D. (red.). 2022. The Palgrave handbook of sustainable peace and security in Africa. Londen: Palgrave Macmillan.
Lykke, A.F. 1998. Military strategy: Theory and application. Carlisle, PA: U.S. Army War College.
Makinda, S.W.M., F.W. Okumu en D. Mickler. 2016. The African Union addressing the challenges of peace, security, and governance. Londen: Routledge.
Ministry of National Defence (People’s Democratic Republic of Algeria). 2023. Official statement of MND. 6 Mei. https://www.mdn.dz/site_principal/sommaire/actualites/an/2023/mai/cem06052023an.php (8 Junie 2024 geraadpleeg).
Mintz, A. 2012. Understanding foreign policy. Londen: Cambridge University Press.
Mlambo, V.H. 2023. Unravelling Africa’s misgovernment: How state failures fuel the emergence of violent non-state actors: Selected case studies. Cogent Social Sciences, 9(1):1–17.
Murithi, T. en C. Mwaura. 2010. The Panel of the Wise. In Engel en Porto (reds.) 2010.
Nantulya, P. 2020. Chinese security contractors in Africa. 8 Oktober. https://carnegieendowment.org/research/2020/10/chinese-security-contractors-in-africa?lang=en (14 Junie 2024 geraadpleeg).
Olander, E. 2021. China’s role in re-energizing the South Sudan peace process. https://chinaglobalsouth.com/podcasts/chinas-role-in-re-energizing-the-south-sudan-peace-process (29 Januarie 2024 geraadpleeg).
Opande, D. 2019. In pursuit of peace in Africa. Nairobi: East African Educational Publishers.
Peng, Y.X. 2020. China’s policy towards South Korea: 1961–2017. Doktorale proefskrif, University of Central Lancashire.
Powell, R. 1999. In the shadow of power: States and strategies in international politics. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Prah, A. 2023. Rethinking peace diplomacy in Africa. 3 November. https://www.accord.org.za/news/rethinking-peace-diplomacy-in-africa (6 Junie 2024 geraadpleeg).
Schwartz, S. 2019. Home, again: Refugee return and post-conflict violence in Burundi. International Security, 44(2):110–45.
Security Council Report. 2024. Group of five for the Sahel Joint Force. 30 April. https://www.securitycouncilreport.org/monthly-forecast/2024-05/group-of-five-for-the-sahel-joint-force-9.php (10 Junie 2024 geraadpleeg).
Sukhankin, S. 2023. An anatomy of the Chinese private security contracting industry. 3 Januarie. https://jamestown.org/program/an-anatomy-of-the-chinese-private-security-contracting-industry (15 Junie 2024 geraadpleeg).
Tchie, A.E. en C.A. Ndubuisi. 2022. Standby security arrangements and deployment setbacks: The case of the African Standby Force. https://trainingforpeace.org/wp-content/uploads/ASF-Report_Standby-Arrangements.pdf .
Touray, O.A. 2005. The Common African Defence and Security Policy. African Affairs, 104(417):635–56.
U.S. Department of State. 2024. The Wagner Group’s atrocities in Africa: Lies and truth. 8 Februarie. https://www.state.gov/the-wagner-groups-atrocities-in-africa-lies-and-truth (12 Junie 2024 geraadpleeg).
Van ’t Land, H. 2019. The African Union’s self-conception as a peace actor: A role theory approach. MA-verhandeling, Universiteit Leiden.
Verenigde Nasies. 2024. Regional group of member states. 20 Januarie. https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups (19 Januarie 2024 geraadpleeg).
Vrey, F. en T. Mandrup. 2019. The African Standby Force: Quo vadis? Stellenbosch: African Sun Media.
Welz, M. 2013. Integrating Africa: Decolonization’s legacies, sovereignty and the African Union. Londen: Routledge.
Williams, P. 2016. War and conflict in Africa. Cambridge: Polity Press.
Woldemichael, S. 2022. New Panel of the Wise faces old challenges. 13 Mei. https://issafrica.org/iss-today/new-panel-of-the-wise-faces-old-challenges (6 Junie 2024 geraadpleeg).
Worley, D.R. 2015. Orchestrating the instruments of power: A critical examination of the U.S. National Security System. Lincoln, NE: Potomac Books.
Zuma, J. 2011. Statement by President Jacob Zuma at a debate of the United Nations Security Council on strengthening and consolidating preventive diplomacy. 12 Januarie. https://www.gov.za/news/media-statements/statement-president-jacob-zuma-debate-united-nations-security-council (15 Oktober 2023 geraadpleeg).
- Hierdie artikel se fokusprent is geskep deur artsysolomon en is verkry op Pixabay.
| LitNet Akademies (ISSN 1995-5928) is geakkrediteer deur die Departement van Hoër Onderwys en Opleiding (DHET) en vorm deel van die Suid-Afrikaanse lys van goedgekeurde vaktydskrifte (South African list of approved journals). Hierdie artikel is portuurbeoordeel en kan kwalifiseer vir subsidie deur die Departement van Hoër Onderwys en Opleiding. |
The post Die Afrika-vrede-en-sekuriteit-argitektuur (AVSA): ’n strategiese ontleding deur middel van die model van doelwitte-aksies-middele (DAM) first appeared on LitNet.
The post Die Afrika-vrede-en-sekuriteit-argitektuur (AVSA): ’n strategiese ontleding deur middel van die model van doelwitte-aksies-middele (DAM) appeared first on LitNet.